مقدمه :

انسان از لحظه تولد تا دم مرگ به ديگران وابسته و نيازمند است و براي زنده ماندن از لحاظ جسمي، اقتصادي به مراقبت ديگران نياز دارد و به تنهايي مي‌تواند بار مشكلات خود را به دوش كشد.

همچنين انسان به تنهايي قادر به برآوردن نيزاهاي معنوي خود نيست، روابط اجتماعي او نتيجه بازتاب و كنشهاي متقابل اجتماعي افرادي است كه در كنارش زندگي مي‌كنند.

هنجارهاي اجتماعي و قوانين كه ساخته خود بشرند چگونگي روابط و رفتارهاي اجتماعي را يقين مي‌كند و محدوديتهايي در زمينه رفتار آدمي بوجود مي‌آورد و مشخص مي‌كند كه انسان چه بايد بگويد و چه نبايد بگويد، چگونه بينديشد و چگونه رفتار كند.

 پس هر كس سعي مي‌كند خود را با هنجارهاي اجتماعي سازگار كند تا جامعه او را به عضويت خود بپذيرد. ولي ممكن است رفتار افراد از هنجارهاي اجتماعي فاصله بگيرد و با آن تفاوت نمايد و حتي با آن مخالف گردد، پس براي مقابله با اين مشكل نيروهاي خارجي مثل، جريمه، مجازات و غيره بوجود آيند تا بتوانند مردم را وادار به پيروي از هنجارهاي اجتماعي گردانند.

البته بايد دانست كه در هر دوره‌اي و در هر جامعه‌اي هنجارهاي اجتماعي هر يك مفهوم و معناي خاصي داشته و هر كدام سير تكاملي ويژه‌اي را پيموده‌اند تا بدين صورت درآمده‌اند.

در جوامع كنوني ارزشها وهنجارهاي معين و مشتركي وجود دارند كه افراد آنها را در ذهن خود به صورتهاي مختلف ترسيم مي‌كنند و با توجه به خصوصيات فرهنگي خود برداشتهاي متفاوتي نسبت به آنها پيدا مي‌نمايند زيرا در جوامع طبقاتي هر كس بر اساس پاره فرهنگ گروهي و طبقه‌اي خود و معيارهاي ارزش خاص طبقه‌اش نسبت به امور قضاوت مي‌كند.

تعريف موضوع كلي:

مسائل انحرافات اجتماعي يعني رفتار فردي يا گروهي كه با الگوها و هنجارهاي اجتماعي انطباق ندارد، از قرن نوزدهم مورد توجه قرار گرفت. براي انحراف يا جرم از ديدگاههاي مختلفي تعاريفي شده كه به ذكر بعضي از اين موارد مي‌پردازيم :

تعريف انحراف از ديدگاه روانشناسان: تعاريف زيادي در اين زمينه ارائه شده است از جمله: كجروي عبارت است از: خروج از حالت تعادل رواني و رفتاري. انحراف عبارت است از : فقدان همسازي و و حدت بين اجزا شخصيت و داشتن رفتاري منحرفانه و تعاريف ديگر كه بر اساس اين تعاريف به طور كلي فرد كجرو و منحرف كسي است كه : نامتعادل، ناميزان، ناسازگار و…

از نظر علماي اخلاق، مذهب و حقوقدانان نيز تعاريف ديگري در اين زمينه شده است.

دوركيم (1919 ـ 1858) جامعه‌شناس فرانسوي، فرد عادي (نرمال) را از غير عادي يا پاترلژيك جدا مي‌سازد. ولي پديده‌هايي را كه در جوامع مختلف پيوسته به چشم مي‌خورد را نيز غير عادي تلقي نمي‌كند زيرا معتقد است كه اين پديده‌ها از ويژگيهاي جامعه است و نبايد آنرا نمونه بمياري اجتماعي تلقي كرد به همين جهت از نظر دور كيم

تعريف موضوع ويژه :

عوامل خانوادگي موثر بر بزكاري بسيارند؛ ولي انچه ما در اين تحقيق بررسي كرده‌ايم : فقط سه عامل خانوادگي: يعني، وضعيت اقتصادي خانواده، اختلافات و روابط بين اعضاي خانواده، نوع رابطه والدين با فرزندان در خانواده مي‌باشد.

ـ وضعيت اقتصادي :

از بين همه عوامل موثر بر بزهكاري هيچ عاملي را به اندازه فقر نمي‌توان ذكر كرد كه در ايجاد انحراف و دامن‌زدن به آن مؤثر باشد تا حدي كه مي‌توان گفت: بيشترين جرائم و جنايات در اين رابطه صورت مي‌گيرد. اهميت فقر را در توسعه جرائم و انحراف تا بدان حد دانشته‌اند كه براي از ميان برداشتن انحرافات، عده‌اي تن

ـ اختلافات و روابط بين اعضاي خانواده: حيات و روابط بين افراد در خانواده به هر يك از آنان شخصيت داده و اين بخصوص در سنين پائين

- نوع رابطه والدين با فرزندان :

نوع رابطه والدين با فرزندان در سوق دادن آنها به سوي انحراف ممكن است موثر باشد. سختگيريهاي بيش از حد يا بي‌قيد

از روشهاي مختلف دو جنبه مهم در روابط والدين با فرزندان اهميت دارد :

1ـ‌پذيرش در برابر طرد كردن

2ـ سختگيري در برابر آسانگيري.

از تركيب اين دوجنبه الگوهاي مختلف رفتار والدين تشكيل مي‌شود.

والديني كه هم پذيرا و هم سختگيرند ممكن

بزهكاري در جوانان

کودک بزهکار را چنين تعريف کرده‌اند: کودکى که مرتکب تجاوز شده يعني؛ دزدي، تجاوز جنسي، جنايت، تمايل به ايراد جرح به ديگران و ... در اين تعريف کودک کسى است که اگر دختر باشد به سن شانزده‌ سالگى و اگر پسر باشد به

کردارهاى ضداجتماع.

   ◊ بروز بزهکاری جوانان

   ◊ پیشگیری از بزهکاری جوانان

علل بزهکارى جوانان

الف- علل زيست‌شناختى: بعضى علل زيست‌شناختى مانند عدم تعادل غدد، نقيصه‌هاى ارثي، ضعف عقلى و نقيصه‌هاى بدنى

الف- بهبود وضع خانواده: خانوادهٔ کاملاً سازگار مى‌تواند ريشهٔ بزهکارى را قطع کند. بايد پدر و مادر براى سرپرستى آمادگى داشته باشند و نيازهاى کودکان خود را بشناسند و برآورده سازند. ب- مدرسه: پس از خانواده

بدیهی است اگر کودکی مرتکب چنین خطاها و اشتباهاتی شود، به دلیل آنکه معیارها، ارزش ها و رفتارهای اجتماعی مقبول و شایسته را

بزهکاری پدیده اجتماعی جهانی است که معمولاً برای جرایم نوجوانان زیر ۱۸ سال به کار برده می شود. گرچه، جوامع گوناگون برحسب وضعیت اقتصادی و اجتماعی خود با انواع متفاوتی از آن روبه رو هستند. در همه جوامع انسانی اصطلاح

با توجه به اینکه ارتباطات نوجوانان با اجتماع بیشتر از کودکان است و در صدد کسب تجربه های جدیدی برمی آیند، لذا مشخص ساختن مرز خوبی و بدی، صداقت و ریا کاری، درستی و خلاف، ارزش و ضدارزش اهمیت فوق العاده یی پیدا می کند.

بزهکاری پدیده یی طبیعی و ذاتی نیست و هیچ نوجوان و جوان بزهکاری، از هنگام تولد مجرم به دنیا نمی آید؛ بلکه عوامل متعدد و گوناگونی او را به سوی ارتکاب

بزهكاري همچون سايه اي نسل جوان را دنبال و در فرصت مناسب آنان را گرفتار مي كند و تا سال ها رها نخواهد كرد و اما اين كه امر مذكور به چه اندازه مي تواند در تغيير مسير زندگي جوان تاثيرگذار باشد يا تا چه حد مي تواند

 کودکان و نوجوانان سرمایه های معنوی جامعه می باشند و سلامت روح و جسم آن ها تضمین کننده ی سلامت جامعه در آینده است . بنابراین مسائل آنان از جمله مسائلی است که باید به آن ها توجه ویژه ای مبذول داشت . بررسی ریشه ای مسائل اطفال و از آن جمله بزهکاری اطفال ، برای رسیدن به یک جامعه ی ایده آل شرطی ضروری است.از جمله مسائل همیشگی و مطرح نزد اندیشمندان و بالاخص حقوقدانان و جرم شناسان

عوامل مختلفی نظیر عوامل اجتماعی ، اقتصادی ، فیزیولوژیکی و ... در کنار هم باعث می شوند که بزهکاری در نوجوانان واطفال به منصه ی ظهور برسد .

 1-نقش خانواده: محیط خانواده اولین محیطی است که فرد در آن رشد می کند و هنجارها را می آموزد . علی رغم اینکه بسیاری از

بزهکاری اطفال و نوجوانان دارند .

 2-عوامل اجتماعی: جامعه ای که از یک ثبات و پایداری اجتماعی برخوردار نیست و دائما دچار هرج و مرج و بی نظمی از قبیل جنگ ، شورش ، اختلافات طبقاتی ، آلودگی هوا ، وضع بد سکونت ، جمعیت بالا و ... باشد ، قطعا شرای

بخشکاند .

3-عوامل اقتصادی: فقر از عوامل اصلی ایجاد بزهکاری است . کمبود امکانات نظیر امکانات بهداشتی ، خوراک ، پوشاک و مسکن باعث می شود نیازهای اشخاص بر طرف نشده و موجب تحریک وترغیب آن ها به ارتکاب بزه

می دهند .

 4-نقش دوستان و همسالان: از دیگر عوامل موثر در بزهکاری اطفال ، دوستی با افراد فاسد و بی بند وبار است . نوجوان اغلب رفتار خود را با الگوهای رفتاری دیگر دوستانش همانند سازی می کند و به شدت از آنان تاثیر می پذیرد . نوجوانی که از خانواد

خلاف بزند .

 5-عوامل روانشناختی: روانشناسان عوامل گوناگونی را برای بزهکاری اطفال احصا کرده اند . بزهکاری با صفات روانشناختی مختلف و متنوعی همراه است که برخی از آنها عبارتند از هوش کمتر از متوسط ، خلق و خوی پرخاشگرانه و ... . روانشناسان ثابت کرده اند که بزهکاران نسبت به دیگرافراد به مراتب از عزت

کردیم .

6-علت های دیگر بزهکاری: از عواملی که سبب افزایش بزهکاری اطفال و نوجوانان می شود ، می توان به مهاجرت از روستا به شهر و مشکلات مربوط به حاشیه نشینی اشاره کرد . بعضی از جرم شنا سا ن معتقدند که امروزه مهاجرت های داخلی و همینطور بین المللی ، یکی از دلایل عمده ی افزایش نرخ بزهکاری مخصوصا در

شناخت ویژگی های نوجوانان بزهکار

اغلب نوجوانان و جوانان بزهکار دارای ویژگی ها و خصوصیاتی هستند که با مشاهده آنها می توان به حالت ناپایدار و نابهنجار این افراد پی برد. اینگونه رفتارها و حالات عبارتند از:

▪ نداشتن وقار و متانت کافی همراه با بی قراری و ناآرامی.

▪ عدم پایبندی به اخلاق و مقررات اجتماعی و حتی ارتکاب اعمال خلاف قانون.

▪ افراد بزهکار دچار فقدان احساسات و یا بی تفاوتی عاطفی هستند و این امـر به صورت نقصی در آنان مشهود است.

عوامل موثر در بروز بزهکاری نوجوانان و جوانان

الف) خانواده:

خانواده اولین و مهمترین نهادی است که سهم عمده یی در پرورش و فراگیری رفتارهای پسندیده نوجوان دارد. ارزش ها، دیدگاه ها، اعمال و گفتار والدین و اعضای موثر خانواده تاثیر مستقیمی بر فرآیند رشد و آینده فرزندان شان دارد. زمانی

ب) عوامل روان شناختی:

تحقیقات مختلفی نشان می دهند که نوجوانان بزهکار دارای مشکلات روانی ـ عاطفی متعددی هستند که منجر به بروز رفتارهای ضداجتماعی آنان می شود. این گروه اغلب:

▪ از عقب ماندگی ذهنی یا هوش پایینی بر خوردارند.

▪ رفتارهای هیجانی ـ احساسی

ج) عوامل اجتماعی:

انواع نابسامانی ها و ناهنجاری های اجتماعی، تبعیض های طبقاتی، دوستان و همسالان ناباب و بزهکار، تعاملات اجتماعی ناسالم، رسانه های جمعی می توانند شرایطی به وجود آورند که زمینه بزهکاری را در نوجوانان ایجاد کنند. پژوهش های مختلف نشان می دهند، جامعه یی که دارای ثبات و پایداری اجتماعی نباشد

د) فقر و مشکلات اقتصادی:

شاید مهمترین عامل بزهکاری کودکان و نوجوانان، فقر، بیکاری، تنگدستی، فشار مالی، عدم دسترسی به امکانات اولیه زندگی (خوراک، پوشاک، مسکن، بهداشت و...) و مشکلات مالی خانواده باشد که آنها را به نوعی به سوی

هـ) روابط با دوستان و همسالان:

نوجوانانی که از محیط های خانوادگی طرد و منزوی می شوند، به گروه هایی از دوستان و همسالان شان می پیوندند که گاه آنها نیز

و) مهاجرت:

جدا شدن نوجوان و جوان از خانواده و مهاجرت آنان به شهرها و مراکز بزرگ تر زندگی، موجب آشفتگی فکری و روحی و فشار بر آنان می شود. آنان تا زمانی که نتوانند خودشان را با معیارهای جامعه جدید سازگار کنند، گیج

علل موثر در بزهکاری نوجوان را می توان به صورت زیر مطرح نمود:

1-خانواده: خانواده های از هم گسسته، خانواده هایی که یکی از والدین دچار انحراف رفتاری هستند، بچه ها نیز آمادگی خاصی برای رفتارهای بزهکارانه پیدا می کنند.

نوجوانان بزهکار در دو نوع خان

گیرد.

2-اختلالات روانی: برخی از نوجوانان به دلیل اختلالات روانی ممکن است دست به اعمال خلاف بزنند و نتوانند تشخیص درست و مناسبی دهند.

معمولاً مراحل اولیه دوران نوجوانی که مرحله جدایی نوجوان از خانواده می باشد، تمایل به انجام

شود، اما در حال یادگیری و تجربه هستند.

به طور کلی می توان گفت که علل بروز رفتار بزهکاری عبارتست از:

1-اختلالات روانی که شامل اختلالات عصبی، افسردگی، اضطراب و جامعه ستیزی است. این دسته از افراد معمولاً قوانین، باورها و ارزشهای اجتماعی را بدون احساس تقصیر و گناه زیر پا می گذارند.

2- فقر فرهنگی – اجتماعی

3-روابط سرد عاطفی با مادر در دوره کودکی، یا همدستی با مادر و جبهه گیری در برابر پدر

انواع بزهکاری

بزهکاری از نظر اجتماعی به سه دسته تقسیم می شود:

1-بزهکاری بر علیه جامعه و اشخاص: از قبیل ضرب و شتم، قتل و تجاوز به عنف

2-بزهکاری بر علیه دارایی و مالکیت

درمان بزهکاری

به منظور درمان بزهکاری می بایستی مراحل خاصی را در نظر گرفت که عبارتند از :

1-شناسایی نوع خلاف و رفتار بزهکارانه

2-تشخیص منشأ رفتار: مثلاً

3- وارد کردن نوجوان در جامعه: پذیرش اجتماعی نوجوان امر بسیار مهمی است، یعنی خانواده، آموزشگاه، محله و جامعه باید فرد را پذیرفته و به او در ورود مجد به محیط کمک کنند. وی نیاز به یاری دیگران به منظور حل

4-روان درمانی: در این مرحله

جرم- بزهكاري- جوانان

بزه‌، اولين‌ پديده‌اي‌ بود كه‌ با تجمع‌ افراد به‌ دور يكديگر و شكل‌ گرفتن‌ جامعه‌، تظاهر پيدا كرد، زيرا گردهم‌ آمدن‌ افراد موجب‌

به طور خلاصه برداشت دورکیم از مفهوم آنومی (غیرقانونی و بی هنجاری) بدین گونه است:

۱ – نوعی نابسامانی فردی در نتیجه نبود قانون و دستورالعمل رفتار

۲ – وضعیت اجتماعی که در آن قواعد رفتار اجتماعی با یکدیگر در ستیز بوده و فرد برای انطباق با آنها دچار پریشانی است.

۳- وضعیت اجتماعی که در آن موارد محدودی قواعد اجتماعی وجود دارد.

همان طور که گفتیم هیرشی با استفاده از نظریه دورکیم، مسئله بزهکار را بیان می کند.

هیرشی بزهکاری را بی اهمیتی و بی اعتنایی به قید

در چهار مفهوم کلی خلاصه می کند:

۱- وابستگی:

حساسیتی است که شخص نسبت به عقاید دیگران درباره خود نشان می دهد وابستگی در حقیقت نوعی قید و بند اخلاقی است که فرد را ملزم به رعایت معیارهای اجتماعی می کند. مانند وابستگی فرزندان به والدین، اقوام نزدیک، دوستان.

۲- تعهد:

میزان مخاطره ای است که فرد در تخلف از رفتارهای قرارداد اجتماعی می کند. بدین معنا فردی که خود را به قیود اجتماعی متعهد می داند از قبول این مخاطرات پرهیز می کند. مانند تعهد به پیروی از دستورات مذهبی یا حفظ شئون خانوادگی ملی.

۳- درگیر بودن:

میزان مشغول بودن فرد به فعالیت های گوناگون است که باعث می شود برای کار خلاف وقت نداشته باشد، مثل درگیر بودن در کار، ورزش، درس.

۴- باورها:

میزان اعتباری است که فرد برای معیارهای قراردادی اجتماعی قایل است و باعث می شود در حالی که می تواند طبق میل خود

بر طبق نظریه هیرشی در حال حاضر سه دیدگاه اساسی بر جریان مطالعه جامعه شناسی کجرو تسلط دارد:

- نظریه های انگیزشی:

انحرافات اجتماعی را نتیجه شرایطی می داند که مانع بر آورده شدن خواست های مشروع افراد است.

- نظریه کنترل:

براساس این نظریه، افراد آزادانه دست به جرم و کجروی می زنند.

- نظریه انحرافات اجتماعی:

فرد کجرو از هنجارهایی پیروی می کند که جامعه بزرگتر و قوی تر آن را نمی پذیرد.

نظریه پیوند افتراقی:

بنابراین نظریه، نزدیکان و همسالانی که بزهکار باشند تأثیر زیادی بر تشکیل و تقویت نگرشی بزهکاری می گذارد و فرد

منابع :

http://vista.ir/content/20542/%D8%A8%D8%B2%D9%87%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86/

http://www.takbook.com/Content/951/

http://isna.ir

1. لاگری، جین چالرز (1380)، «دوره جوانی در اروپا: الگوهای فرهنگی گذار»، فصلنامه نمایه پژوهش، سال پنجم، ش17.

2. کمالی، افسانه (1380)، «مفهوم جوانی جمعیت و آثار اقتصادی اجتماعی مترتب بر آن»، منبع فوق.

3. سخاوت، جعفر، «جامعه‏شناسی انحرافات اجتماعی»، انتشارات پیام نور، 1374.

4. بست، ژان میشل، «جامعه‏شناسی جنایت»، ترجمه فریدون وحیدا، انتشارات آستان قدس رضوی، 1372.

5 ماسن، پاول هنری و دیگران، «رشد و