جلسه اول: مفهوم ارائه
جلسه دوم: عوامل موثر در ارائه
جلسه سوم: ارائه كتبي
جلسه چهارم: طرح اوليه متن اصلي
جلسه پنجم: توليد متن اصلي
جلسه ششم: اجزاء سه بخشي يك ارائه كتبي
جلسه هفتم: استفاده از شكل و جدول
جلسه هشتم: اجزاء بخش آغازين ارائه كتبي
جلسه نهم: ويژگيهاي نوشتار علمي -فني
جلسه دهم: ساختار چند ارائه دانشگاهي
جلسه يازدهم: مقاله، گزارش و ارائه‌هاي غير دانشگاهي
جلسه دوازدهم: آشنايي با چند نوع گزارش
جلسه سيزدهم: ادامه آشنايي با چند نوع گزارش
جلسه چهاردهم: انواع ارائه‌هاي غيردانشگاهي
جلسه پانزدهم: ارائه شفاهي
جلسه شانزدهم: سخنراني علمي-فني
§نام درس :
شيوه ارائه مطالب علمي و فني
§نام منبع : شيوه ارائه مطالب علمي
§مولف : سيد محمدتقي روحاني رانكوهي
§هدفهاي رفتاري:
§تعریف لغوی ارائه :
در لغت به معنای نمود پیدا کردن – نشان دادن و نمایش دادن است
و در زبان فارسی بصورت ارائه کردن و ارائه دادن بکار
می رود.
§تعریف ارائه در مورد یک موضوع :
ارائه موضوع یعنی انتقال اطلاعات درباره موضوع و از این دیدگاه، همسایگی معنایی با مفهوم ارتباط دارد.
§سیستم ارائه :
§
ارائه بعنوان انتقال اطلاعات سیستم خاص خود را دارد. این سیستم در طبیعت و در جامعه انسانی همیشه
وجود داشته است. و حتی در گونه ابتدایی اش پیش از آغاز مدنیت انسان نیز وجود داشته است .
§اما شنون با ایده گرفتن از این سیستم طبیعی، مبانی ریاضی آن را برای انتقال اطلاعات ماشینی بیان و به اصطلاح آن را نظریه مند کرد.
§عناصر تشکیل دهنده سیستم انتقال اطلاعات ماشینی:
1- مبدا یا فرستنده مجهز به کانال ( یا مکانیسم فیلتراژ )
2- مقصد یا گیرنده مجهز به کانال
3- پیام
4- رسانه انتقال
5- محیط انتقال
6- پارازیتها
§
§تفاوت عناصر تشکیل دهنده سیستم انتقال اطلاعات بین ماشین و انسان:
.1دو عامل اصلی تر سیستم ارائه( ارائه کننده و مخاطب) انسان می باشند. که به تعبیری ظریف ترین و پیچیده ترین " ماشین " مخلوق هستند.
.2محیط ارائه : طبیعت و جامعه انسانی است همراه با تمام ویژگیها و جنبه های گوناگون آن .
• عناصر تشکیل دهنده سیستم انتقال اطلاعات در انسان:
.1ارائه کننده و کانال ارائه کننده
.2مخاطب و کانال مخاطب
.3 پیام
.4 رسانه
.5 محیط ارائه
.6عوامل با تاثیرات منفی روی عناصر بالا
§
§تعريف کانال در سیستم ارائه انسانی:
§ عبارتست از تمام خصوصیات شخصی و شخصیتی انسان یعنی مجموعه ای بسیار پیچیده از عناصرشخصی – شخصیتی انسان که در طیفی از اندیشه ای تا فیزیکی جای می گیرند .
§پیامی که انسانی به انسان دیگر منتقل می کند ، از کانال ارائه کننده عبور و نیز پس از عبور از کانال مخاطب به او می رسد. از این رو تمام خصوصیات انسان روی فراروند ارائه تأثیر دارند.
§
§ فراروند ارائه :
§
§فراروند ارائه یک فراروند مرکب است . یعنی از تعدادی فراروند تشکیل شده است که هر یک، از نگاهی دقیق ، می‌توانند از فراروندهای دیگر تشکیل شوند .
§فراروندهای تشکیل دهنده ارائه :
.1فراروند پیام اندیشی
.2 فراروند پیام سازی
.3 فراروند پیام پیرایی
.4 فراروند پیام فرستی
.5 فراروند پیام گیری
.6فراروند پیام کاوی ( تحلیل پیام )
.7فراروند فهم ( عقلی شهودی ) یا حس پیام
§ تعریف دیگری از ارائه :
.1 ارائه صرفا یک دانش یا یک فن نیست بلکه ارائه هم << دانش است >> هم << فن >> و هم
.2<< هنر >> است و برای انجام ارائه مطلوب هم << دانشوری >> لازم است هم << فن دانی >>
.3و هم << هنرمندی >>
§
§انواع ارائه با رسانه ناشناخته
* نوعی از ارائه است که رسانه آن برای انسان معمولی ناشناخته و یا در مواردی نه چندان شناخته شده است. و در چنین ارائه ای ، از رسانه های متعارف استفاده نمی شود و شیوه های آن بصورت دیگری است.
.1وحی
.2الهام و اشراق
.3روشن بینی
.4رویای راستین
.5ذهن خوانی
.6هیپنوتیزم
§
§
§
§
§عوامل موثر در ارائه :
§ارائه کننده
§مخاطب
§موضوع
§نوع ارائه
§انگیزه و هدف ارائه
§امکانات آماده سازی محتوای ارائه
§امکانات کمکی ارائه
§مدت ارائه
§زمان و تاریخ ارائه
§مکان ارائه
§جغرافیای ارائه
§وضع اجتماعی محیط ارائه
§ ارائه کننده :
عامل اصلی در سیستم ارائه است . همین عامل است که 4 فراروند پیام اندیشی ، پیام سازی ، پیام پیرایی
و پیام فرستی را انجام می دهد . آنچه که نهایتا به مخاطب می رسد حاصل عملکرد کانال ارائه کننده است .
بنابراین کمیت و کیفیت پیام مستقیماً تحت تأثیر همین کانال است.
§خصوصیات کلی کانال ارائه کننده :
§آمادگی روحی – جسمی
§تسلط بر موضوع ارائه
§آشنایی با موضوعات همسایه با موضوع ارائه
§انگیزه و هدف درست
§شناخت از وضع مخاطب
§مهارت بکارگیری صحیح رسانه ارائه
§مهارت انجام درست 4 فراروند پیام اندیشی ، پیام سازی ، پیام پیرایی و پیام فرستی
§اهمیت قائل شدن برای مخاطب
§صادق و امین بودن در ارائه
§دقیق بودن
§ شناخت از محیط طبیعی و اجتماعی ارائه
§ نداشتن تعصب بیجا
§گزینه های شناخت از وضع مخاطب :
§ سن
§ میزان دانسته ها
§باورهای فرهنگی
§وضع اجتماعی و سیاسی
§جنسیت
§خواسته های مخاطب از ارائه
§علاقه ها
§اهمیت شناخت از مخاطب :
شناخت از مخاطب وقتی که هدف اصلی ارائه مجاب کردن مخاطب است ویا با هدف آموزش انجام می شود نقش بسیار اساسی در کنترل کمی و کیفی دارد .
§ بعضی از جنبه های مورد توجه برای مخاطبین در یک سیستم مدیریت مراکز تولید که ارائه کننده باید آنها را در نظر بگیرد :
§کاهش هزینه
§ بهبود کیفیت
§کاهش زمان اجرا پروژه
§افزایش کارایی
§بازار فروش
§زمینه رقابت
§صرفه اقتصادی و مانند اینها
§مخاطب :
دومین عامل مهم در سیستم ارائه مخاطب است . این عامل باید فراروندهای پیام گیری ، پیام کاوی و درک یا حس پیام را انجام دهد .
§وضعیت مخاطب ارائه :
مخاطب ارائه در مقایسه با وضع ارائه کننده نسبت به موضوع ارائه می تواند در یکی از سه وضعیت زیر باشد :
.1زیر سطح
.2همسطح
.3فراسطح
§خصوصیات شخصی – شخصیتی مخاطب:
§آمادگی روحی – جسمی
§داشتن حداقل دانش اولیه لازم
§داشتن ملزومات پیام گیری ، پیام کاوی ، و درک حس
§اهمیت قائل شدن برای ارائه
§داشتن دقت – صبر – ودر عین حال شوق در پیام گیری، پیام کاوی، و درک یا حس پیام
§داشتن شناخت از ارائه کننده
§ داشتن انگیزه و هدف درست
§ نداشتن تعصب بیجا
§
§موضوع ارائه :
خصوصیات کلی موضوع ارائه در مقولات علمی – فنی:
§اعتبار علمی – فنی
§اولویت
§سودمندی برای جامعه
§عنوان مشخص و روشن
§ارائه آن در یک محیط اجتماعی مشخص امکانپذیر باشد
§داشتن حیطه و حدود معلوم
§قابل احاطه و پرداختن توسط ارائه کننده باشد
§مورد علاقه ارائه کننده باشد
§امکانات آماده سازی محتوای آن فراهم باشد
§
نوع ارائه:
عوامل قابل توجه در انتخاب نوع ارائه:
§هدف ارائه
§فرصت ارائه
§مکان ارائه
§وضع اجتماعی محیط ارائه
§امکانات آماده سازی محتوای ارائه
§امکانات کمکی ارائه
§وضع مخاطب
§موضوع ارائه
§نتیجه یا نتایج مورد انتظار و برخی عوامل دیگر
ضمنا انواع رایج تر ارائه در محافل علمی – فنی عبارتند: از ارائه شفاهی – ارائه کتبی و ارائه ترکیبی(از راه دورمانند تله کنفرانس یا کنفر انس مجازی)
§انگیزه و اهداف در ارائه علمی – فنی عبارتند از:
§انتقال دانش و فن از نسلی به نسل دیگر
§نشر دانش و فن
§گسترش دادن دانش و فن
§آموزش افراد
§خود آزمایی
§دریافت واکنش مخاطبین به منظور توسعه یا تعمیق موضوع
§ایجاد یا تقویت یک اندیشه
§رقابت در زمینه های علمی – فنی
§خدمت به نوع بشر برای بهتر زیستن و بهتر اندیشیدن
§تشریک مساعی در پژوهش
§ارضاء بعضی خواسته های غیر مادی( مثلا ارضا حس کنجکاوی و ...)
§رفع نیازهای مادی
§تجارت
§تبلیغات
§خودنمایی- فضل فروشی و تفاخر
§ امکانات آماده سازی محتوای ارائه:
منظور از امکانات آماده سازی محتوای ارائه عمدتا " منابع کسب اطلاع و تولید شناخت "برای تهیه و تنظیم مطلب ، تصویر و حتی ادای حرکت یا تولید صوت است .
§
§
§
§ وضع اجتماعی محیط ارائه :
داشتن شناخت درست و کافی از وضع اجتماعی محیط ارائه از نظر اخلاقی ، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی در انجام ارائه تاثیر دارد .هر چه میزان شناخت ارائه کننده از وضع اجتماعی محیط ارائه بیشتر و درست تر باشد ارائه را مطلوب تر انجام خواهد داد .
§
§
§
§
§تعریف ارائه کتبی :
نوعی ارائه است که رسانه اصلی آن نوشتار است هرچند در مقولات علمی – فنی معمولا از شکل هم برای
انتقال ایده استفاده می شود . ارائه کننده به کمک یک زبان دارای خط و بر اساس سبک و سیاق مشخص اطلاعات مورد نظر خود را منتقل می کند .
§خصوصیات ارائه کتبی :
ارائه کتبی به مثابه نوعی انتقال اطلاعات خصوصیاتی دارد به شرح ذیل :
§غیابی است (ارائه کننده حضور ندارد )
§قابل استناد است
§با فرصت است
§مشروح است (عرصه شرح و بسط وجود دارد البته باید کنترل کمی و کیفی شود)
§تعداد مخاطبین معمولا زیاد است
§سبک و سیاق مشخص و معمولا واحد دارد (به ویژه در مقولات علمی – فنی )
§تاثیر گذاریش تدریجی (و طبعا غیابی ) است .
§احتمال بروز اشتباه (حداقل نسبت به ارائه شفاهی ) کمتر است
§امکان تبادل نظر و رویارویی وجود ندارد و اساسا نوعی انتقال اطلاعات یکسویه است.
§
§انواع ارائه کتبی :
ارائه کتبی را می توان از چند جنبه رده بندی کرد از جمله فرم / صورت ، ماهیت محتوا ، سبک ، هدف ،مورد استفاده ، مخاطبین ، سطح محتوا و ... اما هدف اصلی این کتاب در ارائه کتبی در دو رده کلی دانشگاهی ( کم وبیش آکادمیک ) و غیر دانشگاهی می باشد .
§گونه های رایج تر ارائه کتبی دانشگاهی و غیر دانشگاهی :
دانشگاهی : کتاب ، جزوه ، مقاله ، انواع گزارشها ، رساله ، یادداشت تحقیق ، دانشنامه ( تز ) ،مجله برنامه کامپیوتری و ... که بعضی از این گونه ها در سطوح پایین تر آموزش نیز وجود دارند .
غیر دانشگاهی : کتاب ، مجله ، روزنامه، جنگ ، بروشور ، بولتن ، کاتالوگ ، انواع گزارشها ،
کتابهای راهنما ، اطلس ، آلبوم ، فصل نامه ، سالنامه ، مکاتبات اداری و ...
§ساختار اکثر گونه های علمی – فنی (غیر از گونه های خاص)
1- بخش آغازین
2- بخش میانی
3- بخش پایانی
آنچه که در این سه بخش آورده می شود محتوای ارائه کتبی را تشکیل می دهد که هر یک از این سه بخش
اجزایی دارد که مهمترین بخش همان بخش میانی یا متن اصلی است که باید طی چند مرحله آن را تولید کرد.
§مراحل آماده سازی ارائه کتبی :
§تعیین موضوع
§تهیه منابع
§تهیه طرح اولیه متن اصلی
§کسب و سازماندهی اطلاعات
§تولید متن اصلی
§تنظیم ساختار سه بخشی
§تعیین موضوع
§کارهای لازم در این مرحله عبارتند از :
الف- مشخص کردن زمینه موضوع
ب- تحدید موضوع
ج- تعیین عنوان مناسب
§تحدید موضوع و عوامل مربوط به آن:
موضوع ارائه باید محدود و کاملا تعریف شده باشد زیرا هر موضوعی را می‌توان از چند جنبه مورد مطالعه و بررسی قرار داد . میزان تحدید موضوع بستگی به عوامل زیر دارد :
§سطح ارائه کننده
§هدف ارائه
§وضع مخاطبین
§ملاحظات فنی
§میزان گستردگی زمینه موضوع
§خواسته های مخاطبین
§مدت ارائه
§امکانات آماده سازی محتوای ارائه
§ملاحظات مدیریتی
§سطح ارائه
§ضوابط موجود برای تحدید موضوع :
§مقطع تاریخی
§محدوده جغرافیایی
§خصوصیاتی از مخاطب
§جنبه یا جنبه هایی از خود موضوع
اعمال ضوابط تحدید می تواند بر اساس انتخاب خود ارائه‌کننده یا درخواست فرد دیگری یا سازمان خواستار ارائه صورت پذیرد .
§تعیین عنوان مناسب :
عنوان موضوع را باید با جمله یا عبارتی حتي الامکان کوتاه و گویا بیان کرد . این جمله یا عبارت می تواند بصورت زیر باشد :
§جمله گزاره ای
§جمله پر سشی
§عبارت مصدری
§خصوصیات عنوان موضوع :
§گویا وصریح
§کوتاه
§فاقد کلما ت زائد
§واقعی ، صادقانه ، و نه مبالغه آمیز
§حتی الامکان فاقد علائم کوته نویسی /فرمول و ...
§دارای حدود پانزده کلمه و از این میان حدود 4 کلمه اصلی
§تهیه منابع :
برای تهیه منابع کارهای زیر باید انجام شود :
§شناسایی منبع
§جستجو و دستیابی به منبع
§ضبط مشخصات منبع
§ارزیابی منبع
§شناسایی منبع :
برای شناسایی منبع از امکانات زیر می توان استفاده کرد :
§کتابخانه ( عمومی یا شخصی )
§فهرستهای دوره ای ناشران
§کتابنامه ( کتابشناسی )
§فرد متخصص در موضوع
§کتابدار
§کتابشناس
§رسانه های عمومی
§مراکز اسناد ملی ، موزه ها و غیره
§سیستمهای اطلاع رسانی
§
§جستجوی منبع و دستیابی به آن :
برای این کار می توان از شاخصهای زیر استفاده کرد :
§شماره منبع در کتابخانه
§مشخصات مولف یا مترجم
§عنوان منبع
§موضوع ( از طریق جستجوی موضوعی )
§ضبط مشخصات منبع :
روش رایج برای ضبط مشخصات منبع استفاده از کارت یا فیش منبع است . اطلاعاتی که در این کارت درج می شود در اساس عبارتست از : نام مولف ، عنوان منبع و مشخصات ناشر و نشر.
§
§ارزیابی منبع :
منبع را قبل از استفاده به منظور کسب اطلاع باید به دقت ودر عین حال با سرعت ارزیابی کرد . برای این کار باید جنبه های زیر را در نظر گرفت :
§نوع منبع از نظر صورت (فرم ) : مقاله ، کتاب ، جزوه ، سند خطی و غیره
§اعتبار علمی – فنی مولف ( و مترجم )
§سال اولین و آخرین ویراست
§اعتبار ناشر
§مکان ناشر ( کشور و شهر )
§میزان ارتباط منبع با موضوع ارائه
§
§
§
§
§تهیه طرح اولیه متن اصلی :
فراروند ایجاد متن نوعی تولید و خلاقیت است . از این نقطه نظر نیاز به طراحی دارد یعنی باید یک طرح اولیه برای متنی که می خواهیم تهیه نماییم . در مرحله تهیه طرح اولیه کارهای زیر را انجام می دهیم :
.1تعیین عناوین داخلی در سطوح مختلف تا رسیدن به ایده ساده
.2تعیین توالی منطقی عناوین داخلی در هر سطح
.3شماره گذاری عناوین داخلی
§
§
§مزایای تعیین عناوین داخلی متن و توالی ارتباط منطقی بین آنها :
.1وضوح بخشیدن به متن اصلی
.2واحدمند و ساختمند کردن متن اصلی
.3کمک به خواننده در دریافت و احاطه بهتر مطلب
.4تسهیل از سرگیری مطالعه در صورت گسسته شدن رشته مطالعه
.5امکان ارجاع به قسمتهای مختلف متن
.6تسهیل یافتن مطلب مورد نظر خواننده (از روی فهرست مطالب)
.7امکان ایجاد ارتباط بین قسمتهای مختلف
.8تامین تفکر سامانمند برای ارائه کننده و خواننده درباره موضوع
.9صرفه جویی در زمان از طریق اجتناب از پریشان اندیشی وتسهیل تمرکز روی یک ایده مشخص
§کسب و سازماندهی اطلاعات :
چنانچه اطلاع با مطالعه منابع کتابخانه ای بدست آید باید کارهای زیر را انجام دهیم :
§ارزیابی دوباره منبع
§یادداشت برداری
§سازماندهی اطلاعات
§یادداشت برداری :
برای یادداشت برداری در اساس 2 روش وجود دارد :
.1تلخیص
.2نقل قول
§
§تلخیص :
تلخیص یعنی خلاصه کردن و عبارتست از بیان مطلب مندرج در منبع در کوتاهترین حدی که دلالت به معنا و منظور اصلی مطلب کند و خدشه ای به معنای مورد نظر وارد نشود .
§عواملی که در تعیین حد تلخیص باید در نظر داشت :
.1هدف تلخیص
.2کمیت مطلب مرجع
.3مخاطب
.4دقت مورد انتظار
.5کمیت متن در دست تولید
.6ملاحظات مدیریتی ( مثل نظر مدیریت سطح بالاتر در مورد حد تلخیص )
.7ملاحظات فنی ( مثلا محدودیتهای درج خلاصه در یک صفحه یا بخشی از صفحه )
§نکاتی که در تلخیص یک مطلب علمی – فنی باید مورد توجه قرار گیرد :
.1رعایت ایجاز در حد ممکن
.2 حفظ دقت و اعتبار مطلب
.3حفظ معنای اصلی مطلب ( رعایت امانت معنایی )
.4حفظ انسجام زبانی ( هماهنگ بودن سبک زبانی مطلب خلاصه شده با سبک زبانی متن در دست تولید
.5 رعایت سادگی و روانی
§روش کلی تلخیص :
برای تلخیص چنین عمل می کنیم :
.1مطالعه دقیق و احیانا چند باره مطلب مرجع
.2یادداشت کردن مفاهیم و موضوعات مهم
.3انتخاب 4 تا 6 مفهوم مهمتر
.4نوشتن یک یا دو جمله در شرح هر مفهوم ضمن انتخاب کلمات ساده به جای عبارات بلند
.5بیان تعداد ، نوع و ایده اصلی شکلها و جدولهای مهمتر در یک یا دو جمله
.6نوشتن دو یا سه جمله حاوی نتیجه اصلی مطلب در انتهای خلاصه
.7افزودن یک یا دو جمله آغازین بعنوان مقدمه یا مدخل خلاصه
.8ویرایش دقیق جملات نوشته شده
§نقل قول :
§نقل قول بر دو نوع است : نقل قول غیر مستقیم و نقل قول مستقیم
§نقل قول غیر مستقیم یا نقل به معنی : بیان مطلب است با سبک زبان تولید کننده متن . رعایت امانت معنایی در اینجا بسیار مهم است .
§کارهایی که در نقل قول غیر مستقیم انجام می شود:
.1مطالعه دقیق مطلب مرجع
.2حصول اطمینان از درک معنای مطلب
.3کنار گذاشتن مرجع
.4اندیشیدن
.5بیان معنای مطلب
.6ویرایش نوشته
§نقل قول مستقیم :
نقل قول مستقیم یا نقل به لفظ : انتقال کلمه ، عبارت ، جمله یا جملاتی از متن مرجع است به متن در دست تولید و درج آن در محل مورد نظر .
§نکاتی که باید در نقل قول مستقیم رعایت گردد :
.1تمام تاکیدات و نشانه های سجاوندی ( نقطه گذاری ) موجود درمتن باید حفظ گردد
.2در صورتیکه خودمان بخواهیم روی جزیی از متن منقول تاکیدی داشته باشیم باید در پانوشت قید کنیم << تاکید از ماست >>
.3اگر بخواهیم جزیی از مطلب منقول را حزف کنیم بجای آن (...) را می گذاریم .
.4اگر بخواهیم جزیی از مطلب را که به نظر ما اشتباه یا نادرست است اصلاح کنیم آن جزء را بی تغییر قید می کنیم و صورت به نظر ما صحیح را در [ ] می گذاریم .
.5اگر اندازه مطلب منقول حداکثر 4 سطر باشد نیازی به نوشتپار ( پاراگراف )جدید نیست ولی اگر اندازه مطلب بیش از 4 سطر باشد آن را بصورت یک نوشتپار می نویسیم .
.6اگر دو نوشتپار متوالی منقول داشته باشیم بین آن دو یک سطر فاصله ایجاد می کنیم .
.7اگراندازه مطلب منقول بیش از نیم صفحه باشد بهتر است آن را در بخش پیوستها درج کنیم
.8درج بیش از یک نوشتپار منقول در صفحه توصیه نمی شود .
§سازماندهی اطلاعات :
§پس از کسب اطلاعات در مورد موضوع و تهیه یادداشتهای لازم باید آنها را بر حسب توالی منطقی بین عناوین داخلی مرتب کرد . هر چه این کار مرتب تر و سامان یافته تر باشد استفاده از آن در تولید متن اصلی سریعتر خواهد بود .
§