فهرست
چکیده 3
مقدمه. 3
شهر به عنوان یک سیستم. 5
جمعیت.. 6
موقعيت اقتصادي. 7
تغییر اقلیم. 7
کیفیت هوا 7
کیفیت آب طبیعی. 8
جامعه باز 8
برنامه ریزی یکپارچه و واحد. 9
توانایی پتانسیل و ابداع. 10
پتانسيل و ظرفیت مربوط به زيرساخت منطقه‌اي. 10
سرمایه اجتماعی. 11
آموزش.. 11
امنیت.. 11
توسعه پایدار 12
پيش فرض هاي توسعه پايدار شهري. 13
دسته بندی نظری دیدگاه های توسعه شهری. 14
1- ديدگاه پرنشيب و آزار دهنده 14
2- توسعه پايدار ضعيف.. 15
3- توسعه پايدار قوي. 15
4- مدل ايده‌آل. 16
توسعه‌ي پايدار شهري. 16
نتيجه گيري. 19
منابع. 20
چکیده
توسعه‌ي سريع شهري، در چند دهه‌ي معاصر از ابعاد مختلف اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي، سياسي، محيطي و ... زندگي بشر را تحت تأثير قرار داده است. مطرح شدن توسعه‌ي پايدار ، به عنوان شعار اصلي هزاره‌ي سوم نيز ناشي از اثرات شهرها بر گستره‌ي زيست كره و ابعاد مختلف زندگي انساني است. بدون شك بحث از پايداري و توسعه‌ي پايدار بدون توجه به شهرها و شهرنشيني بي‌معني خواهد بود. شهرها به عنوان عامل اصلي ايجادكننده‌ي ناپايداري در جهان به شمار مي روند و در واقع پايداري شهري و پايداري جهاني هر دو مفهومي واحد هستند. بر اين اساس با توجه به پيچيدگي ذاتي شهرها و ابعاد مختلف تأثيرگذاري آنها، شناخت عوامل اصلي و كليدي در جهت دستيابي به پايداري شهري، ضروري به نظر مي‌رسد.
مقدمه
طي صد سال اخير، شهرها درصد زيادي از جمعيت جهان را به سوي خود جذب كرده اند. براي اولين باردر تاريخ تعداد كساني كه در شهرها زندگي مي‌كنند، به همان اندازه افراد ساكن در بيرون از شهرها رسيده است. پيش بيني هاي سازمان ملل برآورد كرده است كه تا سال 2030 بيش از 60 درصد مردم جهان در نواحي شهري زندگي خواهند كرد. با وجود اينكه شهرها تنها حدود 2 درصد از سطح زمين را اشغال كرده اند، آنهابيش از نيمي از جمعيت جهان را در اختيار دارند، كه با نرخي حدود 55 ميليون تن در سال ، در حال افزايش است. آنها 3/4 منابع جهان را مصرف كرده و اصليترين توليد كننده ضايعات در جهان هستند .
شهرها به دليل نياز به انرژي و خوراك به ساختارهاي بزرگ انگلي تهي كننده و تحليل برنده جهان تبديل شده اند، مصرف كنندگاني بيرحم، آلوده كنندگاني بي مروت و سرسخت ((Eggr,2005:2.
شهر به عنوان یک سیستم
شهر به عنوان يك سيستم به همان ميزان ديگر سيستمهاي طبيعي آسيب پذير است. حتي در صورت ايجاد تعادل بين نهاده ها و منابع ورودي به سيستم شهر با خروجي ها، به دليل وجود عوامل ايجاد كنندهاختلالات غيرمنتظره و پيامدهاي آن، شهرها نميتوانند به عنوان سيستمهاي پايدار تلقّي شوند.توانا يي شهرها براي انطباق و سازگاري با عوامل بيرونيِ ديناميك و متغير است كه پايدار يشان را تضمين مي كند .
جمعیت
رشد جمعیت شهرها در بيشتر مناطق و به ويژه در كشورهاي در حال توسعه بدون توجه به ملاحظات اقتصادي، اجتماعي و زيست محيطي وپتانسيلهاي طبيعي و محدودیت های آنها شكل گرفته است. نبود برنامه ريزي فضايي و آمايشي مناسب، عدم تعادلها در سطوح منطقه اي، ملّي و حتي بين المللي ، زمينه را براي جذب بيشتر مهاجران در شهرها و به خصوص شهرهاي بزرگ فراهم كرده است، بدون اينكه زيرساختها و تسهيلات لازم براي پذيرايي از اين جمعیت عظيم را تدارك ديده باشد.
موقعيت اقتصادي
شهرها به عنوان سيستمهاي باز در عصر جهاني شدن و دهكده‌ي جهاني و ارتباطات به ناچار در جهت تداوم و بقاء, نيازمند گسترش ارتباطات با سطوح منطقه اي، ملي و جهاني خواهند بود.
تغییر اقلیم
در سال 1997، كنوانسيون تغيير اقليم سازمان ملل(كيوتو) مقرّركرد كه كشورهاي پيشرفته‌ي جهان انتشارگازهاي گلخانه اي را به دليل اثرات آنها بر اقليم جهاني و پيامدهاي ناشي از آن كاهش دهند.
کیفیت هوا
توليد انرژي براي استفاده هاي خانگي و تجاري، فعالیتهاي صنعتي و حمل و نقل عوامل اصلي آلودگيهوا در شهرها هستند. غلظت منواكسيد كربن، سرب و به ويژه ذرات معلّق در هوا در برخي شهرهاي بزرگ به ميزان چشمگيري از استانداردهاي سازمان جهاني بهداشت پيشي گرفته است.
کیفیت آب طبیعی
منابع آب طبيعي پيرامون شهرها از قبيل رودخانه ها و اقيانوس ها، عموماً در طول تاريخ زمينهايي براي دفع انواع ضايعات بوده اند.
جامعه باز
- شهرها نه تنها سطوح مختلف سلسله مراتبي مشخص را اشغال مي كنند، بلكه بخشي ا ز يك شبكه نيزمحسوب ميشوند(شورت، 65:1382 ). در اين شبكه‌ي جهاني شهرها جريانهاي مختلفي از اطلاعات، سرمايه،نيروي كار، كالا و خدمات و غيره در جريان است.
وجود ارزشها و هنجارهاي مشترك در سطح جهان نسبت به پايداري در همه جوامع، مطمئناً دستيابي به پايداري جهاني را نيز امكان پذيرتر خواهد نمود. از جمله شاخصه اي كه شايسته است در ارتباط با سنجش ميزان اين متغییر مورد بررسي قرار گيرد،
- مي توان به درصد افرادي كه ترجيح مي دهندبراي داشتن آزادي شخصي جايي ديگر زندگي كنند،
- درصد افرادي كه ترجيح مي دهند براي رفع مشكلات ساختاري در جايي ديگر زندگي كنند،
- درصد افرادي كه براي نجات آينده فرزندانشان به منطقه‌ي ديگري يك كوچ مي‌كنند
(مولدان و بيلهارز، 1381 :122)
- ميزان سانسور در آزادي بيان و گفتارها، سرانه‌ي مهاجرفرستيشهر، ساختار سياسي و ميزان دموكراسي و ... اشاره نمود
برنامه ریزی یکپارچه و واحد
برقراري ارتباط مؤثّر و كارا ميان مداخله كنندگان گوناگون به كاهش مدت زمان لازم براي واكنش در مقابل اختلالات در سيستم و نظام شهري كمك خواهد كرد و حتي شايد خيلي مهمتر، كارآمد بودن اين فرايند برنامه ريزيتضمين خواهد نمود كه اين برنامه ريزي خواهد توانست دامنه‌ي گسترده اي از عوامل بيروني را به شكل بسياربهتري آينده نگري نمايد.
توانایی پتانسیل و ابداع
براي اين كه شهري ظرفیت و پتانسيل انطباق پذيري و سازگاري را دارا باشد، بايد قادر به نوآوري و ابداع باشد.
پتانسيل و ظرفیت مربوط به زيرساخت منطقه‌اي
- منظور از پتانسيلهايي زيرساختي، تأسيسات و تجهيزاتي است كه شهر را با بقيه‌ي نقاط جهان در ارتباط قرارميدهد، مانند سيستمهاي حمل و نقل(ريلي، هوايي، جاده اي، دريايي) و ارتباطات.
سرمایه اجتماعی
بر اساس نظر جيمز كلمان، جامعه شناس آمريكايي، سرمايه‌ي اجتماعي عبارت است از توانايي افراد براي همكاري با يكديگر به منظور دستيابي به اهداف مشترك در گروهها و سازمان ها (مولدان و بيلهارز، 1381: 302 )
آموزش
انسانها نياز به تحصيلات و آموزش پرورش دارند تا بتوانند به يك فرد مفيد در جامعه تبديل شوند. چنانچه جامعه اي بخواهد از حالت يك اجتماع محليّ فراتر برود و مشاركت دموكراتيك در جامعه پديد آيد، آموزش در اين فرايند امري حياتي است(كهن،1376 :94)
امنیت
ايمني و امنيت در سلسله مراتب نيازهاي انساني مرتبه اي بالاتر از نيازهاي زيستي همچون خوراك، پوشاك، مسكن و جز اينها را به خود اختصاص ميدهد. به عبارت ديگر اولين و اساسي ترين نياز انساني هر فرد امنیت است (شهرداريها ، 4 :1381 ) .
توسعه پایدار
توسعه پایدار به مفهوم حرکت بر محور انسان-محیط است و توسعه امکانات اقتصادی با توجه به ملاحظات محیطی و عدالت اجتماعی را مورد توجه قرار مي دهد. توسعه پایدار پس از مشکلات ایجاد شده از توسعه صرفا اقتصادی پس از جنگ جهانی مطرح گردید.
پيش فرض هاي توسعه پايدار شهري
در راستاي تحقق توسعه پايدار شهري مي بايست شرايطي فراهم شود تا امكان بستر سازي توسعه پايدار انساني و بهبود رفاه اجتماعي شهروندي، فراهم گردد كه در اين بستر مي توان به برقراري عدالت اجتماعي(هاروي، 1376: ص110- 99)
دسته بندی نظری دیدگاه های توسعه شهری
1- ديدگاه پرنشيب و آزار دهنده
توسعه پايدار در اين ديدگاه به منابع طبيعي به عنوان يك سرمايه نگاه مي‌شود و حداكثر استفاده كردن از آن مورد نظر است.
2- توسعه پايدار ضعيف
طي اين ديدگاه هدف با ارزشي تعقيب مي‌گردد و آن عبارت است از "رشد سرمايه داري را با امور محيطي تركيب كردن." طي اين هدف اينگونه نكات بررسي ميشوند كه اصول اقتصادي نئوكلاسيك را مي‌توان در حل مسائل محيطي به كار برد.
3- توسعه پايدار قوي
طرفداران اين ديدگاه مدعي اين نكته هستند كه پيش شرط هر گونه توسعه اقتصادي، محافظت محيطي است.
4- مدل ايده‌آل
توسعه مدل ايده‌آل توسعه پايدار يك نظر عميق و وسيع است كه هدف آن تغيير ساختار اجتماع، اقتصاد و سياست است، به صورت كلي اجزاي اين سيستم طوري چيده شده است كه رفتار انسان را نسبت به محيط و طبيعت اصلاح كند.
توسعه‌ي پايدار شهري
- توسعه‌ي پايدار يك مفهوم قابل بحث با دامنه‌ي گسترده اي از معاني است. در يك سطح انتزاعي و ذهني،پايداري با حفاظت و يا بهبود سيستمهاي يكپارچه‌ي طبيعي، كه در كل زندگي در روي سیاره مان را شامل مي شود، ارتباط دارد.
برای اين كه بتوان توسعه را پايدار ناميد، بايد داراي چهار مشخّصه باشد
نتيجه گيري
براساس پيش‌بيني‌هاي سازمان ملل تقريباً همه‌ي رشد جمعیت جهان براي آينده قابل پيش‌بيني در مناطق شهري و به ويژه مناطق شهري جهان سوم رويي خواهد داد. تاسال 2030 ،تقريباً 60 درصد جمعيت جهان در مناطق شهري زندگي خواهند كرد.
منابع
1.جاجرمی ایرانی ،حسین ، (1380)،سرمایه اجتماعی ومدیریت شهری ،فصلنامه مدیریت شهری ، وزارت کشور ، سازمان شهرداری های کشور،سال دوم ،شماره 7 ،پاییز .
2.بیبر.ان .آرو هیگینز ، کاترین (1381)،برنامه ریزی محیطی برای توسعه زمین (راهنمایی برای برنامه ریزی و طراحی محلی پایدار )،ترجمه دکتر سید حسین بحرینی و کیوان کریمی ،چاپ اول ،انتشارات دانشگاه تهران .