شهرستان سیاهکل در جنوب شرق استان گیلان قرار دارد . از دو ناحیه  جلگه ای و کوهستانی تشکیل شده و از نظر آب و هوا دارای آب و هوای مرطوب و نیمه مرطوب است . وسعت این شهرستان 6/1048 کیلومتر مربع و جمعیت آن براساس آمارسال 90 ( 47096 نفر ) بوده است .به لحاظ وجود سه رودخانه مهم ، استخرها و آبگیرهای متعدد ، آبشار ، جنگل های انبوه و متراکم ، وجود مناطق شکار ممنوع و ذخیره گاههای جانوری  دارای زمینه های مستعد جهت گسترش اکوتوریسم می باشد .

تحقیق حاضر بر روی یکی از جاذبه های اکوتوریستی این شهرستان یعنی رودهاو آبگیرها متمرکز شده و با توجه به جاذبه های گردشگری اطراف منابع آبی صورت گرفته است .

هدف اصلی از این تحقیق ، شناسایی و معرفی رودها و آبگیرها و آب بندانهای شهرستان سیاهکل ، تعیین توانهای اکوتوریستی حاشیه آبگیرها و آب بندانها و رودها جهت توسعه گردشگری شهرستان سیاهکل ، ارائه راهکارها جهت توسعه طبیعت گردی در حاشیه رودها ، آبگیرها و آب بندانها، پیشنهاد توسعه و گسترش امکانات و تاسیسات و تجهیزات برای استفاده گردشگران و جلوگیری از نابودی آب بندانها و استخرها ی در حال نابودی می باشد .

در این تحقیق از روش توصیفی و تحلیلی استفاده شده برای تدوین  مبانی نظری از روش توصیفی  برای یافته های تحقیق و مطالعات میدانی از روش تحلیلی بهره گیری شد. در بخش مبانی نظری تحقیق با جستجو در کتابها، مقالات ، روزنامه ها از روش کتابخانه ای استفاده گردید . در بخش میدانی با توزیع پرسشنامه و استخراج اطلاعات آن ، همچنین تهیه عکس و مشاهده پدیده های مورد نظر ، اطلاعات مورد نیاز جمع آوری گردید .ابزار گردآوری اطلاعات شامل پرسشنامه ، کتاب ها ، جداول نمودار ها و کامپیوتر بودند . جامعه آماری شهرستان سیاهکل ، جامعه نمونه گردشگران شهرستان سیاهکل و حجم نمونه بر اساس جدول کوکران 321 نفرگردشگر انتخاب شدند .

در پایان پس از جمع آوری اطلاعات برای مبانی نظری تحقیق ، جمع آوری پرسشنامه ها و استخراج اطلاعات آن مبنی براینکه چه راهکارهایی برای توسعه اکوتوریسم در حاشیه رودهاو آبگیرهای شهرستان سیاهکل وجود دارد . نتایج بدست آمده نشان داد که توسعه و بهبود راههای ارتباطی ، معرفی جاذبه های اکوتوریستی در رادیو و تلویزیون ، تبلیغات و بازاریابی و همچنین ایجاد مراکز اقامتی و خدماتی برای گردشگران راهکار پیشنهادی برای سوال اصلی تحقیق بود . همچنین نتایج دیگری با طراحی سوالات فرعی بدست آمد بیشتر گردشگران برای دیدن جاذبه های طبیعی مانند کوهها – جنگل – رود به این شهرستان مسافرت کردند . آنها معتقد بودند که از جاذبه های اکوتوریستی شهرستان سیاهکل استفاده مطلوب نشده است . گردشگران اظهار داشتند که توسعه اکوتوریسم می تواند سبب ایجاد اشتغال و کاهش بیکاری شود . آنها معتقد بودند که با افزایش مراکز اقامتی و خدماتی طول مدت اقامتشان در شهرستان سیاهکل بیشتر خواهد شد و همچنین انها فصل بهار و تابستان را مناسب ترین فصل برای استفاده از طبیعت این شهرستان عنوان نمودند .

در پایان پیشنهاداتی جهت رفع موانع و مشکلات ارا ئه گردید . ایجاد پارک ساحلی در حاشیه رودها و آبگیرها ، تعریف پارک جنگلی خطی در مسیر محور سیاهکل به دیلمان ، ساخت مراکز اقامتی و رفاهی برای گردشگران در سطح شهرستان ودر منطقه هدف گردشگری بالا رود تهیه برنامه های تبلیغاتی جهت معرفی هرچه بیشتر جاذبه های اکوتوریستی ، تهیه برنامه هاو مسابقات ورزشی آبی در اطراف منابع آبی از جمله پیشنهادات ارائه شده برای رفع موانع موجود بود .

کلید واژه ها : راهکار ، توسعه ، اکوتوریسم ، رودخانه ، آبگیر

عنوان                                             فهرست مطالب                                       صفحه

چکیده   ...................................................................................................................................   ص

مقدمه ........................................................................................................................................  1

فصل اول: کلیات تحقیق                                                 11-3

1-1- بیان مسئله ....................................................................................................................... 5

1-2 اهمیت و ضرورت تحقیق ................................................................................................  6

 1-3 اهداف تحقیق...............................................................................................................    7

        1-3-1- هدف کلی .................................................................................................     7

        1-3-2 – اهداف ویژه و کاربردی ...........................................................................     7

 1-4- سوالات و فرضیه تحقیق ............................................................................................  8

        1-4-1-سوالات تحقیق  ............................................................................................   8

        1-4-2- فرضیه های تحقیق......................................................................................    8

1-5 – تعریف واژه ها و مفاهیم .........................................................................................    8

1-6- محدودیت ها و تنگناها تحقیق .................................................................................... 10

1-7- منابع فصل اول..............................................................................................................11.

فصل دوم :ادبیات تحقیق                                              36-12           

2 -1- پیشینه تحقیق .........................................................................................................    13 

2-2- مفاهیم و تعاریف ...................................................................................................     14

• مفهوم وتعریف توریسم .........................................................................................14

عنوان                                             فهرست مطالب                                          صفحه

• مفهوم وتعریف اکوتوریسم ..............................................................................................20
• اکوتوریسم درجهان و ایران...............................................................................................21
• محیط های گوناگون اکوتوریسم در ایران.........................................................................23
• انواع اکوتوریست.............................................................................................................26
• اکوتوریسم پایدار...............................................................................................................28
  1. مکاتب و نظریه ها ................................................................................................ 30
  2. منابع فصل دوم.....................................................................................................35

فصل سوم :روش اجرای تحقیق                                           90-37                               3-1 معرفی محدوده مورد مطالعه ...................................................................................................  38

3-1-1موقعیت جغرافیایی......................................................................................................38

3-1-2مشخصات محیط طبیعی.................................................................................................. 38

3-1-3مشخصات اجتماعی و جمعیتی ........................................................................................64

1. ویژگی های اقتصادی شهرستان سیاهکل......................................................................... 70
2. مشخصات کالبدی – فضایی............................................................................................ 74              

3-2 - روش تحقیق و مراحل آن ..................................................................................................    80

         3-2-1- روش تحقیق ......................................................................................................    80

         3-2-2- مراحل تحقیق.......................................................................................................   81

         3-2-2-1- گردآوری داده ها و اطلاعات ............................................................................ 81

         3-2-2-2- سازماندهی داده ها و اطلاعات .................................................................       81

        3-2-2-3- تحلیل اطلاعات ..................... ...................................................................       82

        3-2-2-4- نتیجه گیری .................................................................................................      82

  عنوان                                               فهرست مطالب                                       صفحه

3-3- جامعه آماری ، نمونه و حجم آن .......................................................................................       83

         3-3-1 – جامعه آماری ..........................................................................................................  83

         3-3-2- جامعه نمونه ........................................................................................................      83

        3-3-3- حجم نمونه ............................................................................................................     83

3-4- متغیرها و شاخص های تحقیق ...........................................................................................      83

          3-4-1 متغیر های تحقیق ...............................................................................................       83

           3-4-2- شاخص های تحقیق .........................................................................................     84

3-5 مقطع زمانی تحقیق ..................................................................................................................    86

3-6- مدل مفهومی تحقیق ..............................................................................................................    86

3-7- تکنیک های تحقیق .................................................................................................................  88

3-8 منابع فصل سوم  ......................................................................................................................  89

فصل چهارم : یافته های تحقیق                                                132-91

4-1-یافته های توصیفی ................................................................................................................. 92

4-1-1- راهکارهای توسعه اکوتوریسم در حاشیه رودخانه ها و آبگیر ها .............................92

4-1-2- مشخصات فردی و عمومی پاسخگویان ....................................................................92

4-1-3- زمینه های اکوتوریسم و توسعه گردشگری ................................................................ 98

4-1-4- اکوتوریسم و توسعه گردشگری ................................................................................. 105

4-1-5- اکوتوریسم و افزایش درآمد .......................................................................................107

4-1-6- زیر ساخت ، تبلیغات و بازاریابی و توسعه گردشگری با تاکید بر اکوتوریسم ...........108

4-1-7 – اکوتوریسم و اشتغال ................................................................................................110

4-1-8- امکانات و فعالیت گردشگری ...................................................................................112

4-1-9- اکوتوریسم و برنامه ریزی زمانی...............................................................................117

4-1-10- نقاط قوت ..............................................................................................................124

4-1-11- نقاط ضعف.............................................................................................................124

4-1-12-فرصتها ................................................................................................................... 125

4-1-13- تهدید ها ................................................................................................................125

4-2- یافته های تحلیلی – استنباطی ................................................................................................127

4-3- منابع فصل چهارم ............................................................................................... ................ 132

فصل پنجم : بحث ، نتیجه گیری و پیشنهادات                        144-133                              

5-1- جمع بندی مطالب....................................................................................................................134

5-2- نتیجه گیری .............................................................................................................................136

5-3- پیشنهادات و توصیه ها ...........................................................................................................141

5-4- منابع فصل پنجم......................................................................................................................143

منابع مآخذ .............................................................................................................................      144

پیوست.

چکیده  انگلیسی

عنوان                                           فهرست جداول                                               عنوان                                              

جدول  3-1 بارندگی لاهیجان و شاه شهیدان.................................................................................43

جدول 3-2 دمای لاهیجان و شاه شهیدان ......................................................................................43

جدول 3-3 استخرهای شهرستان سیاهکل.....................................................................................53

جدول 3-4 تعداد تقسیمات سیاسی ، اداری شهرستان سیاهکل.....................................................65

جدول 3-5 تغیرات جمعیتی شهرستان سیاهکل.............................................................................67

جدول 3-6 تراکم نسبی جمعیت شهرستان سیاهکل......................................................................68

جدول 3-7 جمعیت باسواد شهرستان سیاهکل.............................................................................. 69

جدول 3-8 وضعیت اماکن آموزشی شهرستان سیاهکل...............................................................  70

جدول 3-9  وضعیت دام و طیور شهرستان سیاهکل.....................................................................  72

جدول 3-10 وضعیت واحدهای صنعتی شهرستان سیاهکل............................................................73

جدول 3-11 وضعیت خدمات آب ، برق و گاز در شهرستان سیاهکل........................................... 75

جدول 3-12  وضعیت ارتباطات و حمل و نقل در شهرستان سیاهکل............................................ 76

جدول 3-13 جمعیت شاغل و بیکار شهرستان سیاهکل................................................................   76

جدول 3-14 وضعیت اداری سیاسی شهرستان سیاهکل.................................................................... 77

جدول 3-15 وضعیت خدمات بهداشتی و درمانی در شهرستان سیاهکل.......................................... 78

جدول 3-16 خدمات بازرگانی در شهرستان سیاهکل....................................................................... 78

جدول 3-17 آمار ظرفیت واحدهای گردشگری شهرستان سیاهکل................................................. 79 جدول  3-18 قابلیت ها و جاذبه های اکوتوریستی شهرستان سیاهکل............................................. 85

عنوان                                             فهرست جداول                                               صفحه

جدول 4-1  توزیع تعداد و درصد پاسخگویان بر حسب جنس  ........................................................92

جدول 4-2 توزیع تعداد و درصد پاسخگویان بر حسب سن ...............................................................94

جدول 4-3 توزیع تعداد و درصد پاسخگویان بر حسب تحصیلات ..................................................  95

جدول 4-4. توزیع تعداد و درصد پاسخگویان برحسب شغل ....................................... ....................96

جدول 4-5 توزیع تعداد و درصد پاسخگویان برحسب مبداء جغرافیایی گردشگران ......................... 97

جدول 4-6 توزیع تعداد و درصد آشنایی گردشگران با جاذبه های گردشگری .................................. 98

جدول 4-7 توزیع تعداد و درصد میزان آشنایی گردشگران با جاذبه های گردشگری........................ 100

جدول 4- 8 توزیع تعداد و درصد جاذبه های اکوتوریستی مورد توجه گردشگران ...........................101

جدول 4-9  توزیع تعداد و درصد انگیزه مسافرت گردشگران به شهرستان سیاهکل.......................  102

جدول 4-10 توزیع تعداد و درصد میزان استفاده از توانهای اکوتوریستی شهرستان سیاهکل........... 103

جدول 4-11 توزیع تعداد و درصد میزان تمایل گردشگران به دیدن جاذبه طبیعی ............................104

جدول 4-12 توزیع تعداد و درصد میزان جاذبه ها ، تنوع جاذبه ها و توان آنها در توسعه .............. 106

  اکوتوریسم شهرستان سیاهکل  

جدول 4-13 توزیع تعداد و درصد رابطه توسعه اکوتوریسم و افزایش درآمد و فروش  ..................107

محصول کشاورزی

عنوان                                             فهرست جداول                                                  صفحه

جدول 4-14 توزیع تعداد و درصد میزان نقش زیر ساختها ، تبلیغات و بازار یابی در توسعه  ...............109

اکوتوریسم شهرستان سیاهکل

جدول 4-15 توزیع تعداد و درصد رابطه توسعه اکوتوریسم و افزایش اشتغال  ..............................     111

جدول 4-16 توزیع تعداد و درصد توسعه اکوتوریسم در ایجاد انواع اشتغال  .......................................112

جدول 4- 17 توزیع تعداد و درصد امکانات موجود گردشگری در حاشیه رودخانه ها و آبگیرها .......113

جدول 4- 18 توزیع تعداد و درصد کمبود نوع امکانات گردشگری در حاشیه رودخانه ها    ........    114

و آبگیرها در شهرستان سیاهکل

جدول 4- 19 توزیه تعداد و درصد میزان وجود امکانات گردشگری در جذب توریست....................115

جدول 4-20 توزیع تعداد و درصد میزان علاقه گردشگران به انجام فعالیت های گردشگری.............. 116

در حاشیه رودخانه ها و آبگیرها

جدول 4-21 توزیع تعداد و درصد مدت اقامت گردشگران ..................................................................118

جدول 4-22 توزیع تعداد و درصد امکانات اقامتی ، ارتقاء سطح فرهنگ و آموزش  در توسعه  ..........119

اکوتوریسم

جدول 4-23 توزیع تعداد و درصد میزان دفعات بازدید گردشگران از جاذبه های اکوتوریستی..........120

جدول 4-24 توزیع تعداد و درصد فصل مناسب گردشگری از نگاه گردشگران .................................121

جدول 4-25 توزیع تعداد و درصد موافقان و مخالفان رابطه توسعه اکوتوریسم با افزایش درآمد ،   122

ایجاد اشتغال ، جذب توریست و کاهش بیکاری در شهرستان سیاهکل

عنوان                                             فهرست جداول                                                  صفحه

جدول 4- 26 ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (نقاط قوت ) موثر بر اکوتوریسم شهرستان سیاهکل ......124

جدول 4- 27 ماتریس ارزیابی عوامل داخلی ( نقاط ضعف ) موثر بر اکوتوریسم شهرستان سیاهکل ...124

جدول 4-28 ماتریس ارزیابی عوامل خارجی ( فرصت ها ) موثر بر اکوتوریسم شهرستان سیاهکل ....125

جدول 4-29 ماتریس ارزیابی عوامل خارجی ( تهدید ها) موثر بر اکوتوریسم شهرستان سیاهکل...  ..125

جدول 4-30 تحلیل راهبردی توان اکوتوریستی حاشیه رودخانه ها و آبگیرهای شهرستان سیاهکل ... 126

جدول 4-  31 رابطه توسعه اکوتوریسم در حاشیه رودخانه ها و آبگیرهای شهرستان سیاهکل و  ......128

توسعه گردشگری

جدول 4-32 رابطه بین توسعه زیرساخت ، تبلیغات و بازاریابی و توسعه اکوتوریسم در حاشیه .....   129

رودخانه ها و آبگیرهای شهرستان سیاهکل

جدول 4-33 رابطه توسعه گردشگری و افزایش درآمد .....................................................................130

جدول 4-34  رابطه بین توسعه اکوتوریسم و ایجاد اشتغال در حاشیه رودخانه ها و آبگیرهای ....... 131

شهرستان سیاهکل

عنوان                                             فهرست اشکال                                                 صفحه

شکل 2-1 جایگاه جاذبه های آبی در توریسم ....................................................................................  29

شکل 3-1 نقشه موقعیت شهرستان سیاهکل در ایران ........................................................................... 39

شکل 3-2  نقشه توپوگرافی شهرستان سیاهکل .....................................................................................40

شکل 3-3  نقشه زمین شناسی شهرستان سیاهکل.................................................................................. 41

شکل 3-4 نقشه خاکهای شهرستان سیاهکل ..........................................................................................44

شکل 3-5 نقشه کاربری اراضی شهرستان سیاهکل................................................................................46

شکل 3-6 نقشه رودهای شهرستان سیاهکل.........................................................................................49

شکل 3- 7 نقشه پراکندگی استخر شهرستان سیاهکل .........................................................................52

شکل 3-8 عکس استخر سید وارستان سیاهکل ..................................................................................54.

شکل3-9 عکس استخر پاشوران سیاهکل ...........................................................................................55

شکل 3-10 عکس ماهواره ای استخر سپردان ................................................................................... 56

شکل  3-11  عکس استخر فشتال  ................................................................................................... 57

شکل 3-12 عکس ماهواره ای استخر کلامسر ...................................................................................58

شکل 3-13 عکس استخر چالشم .......................................................................................................59

شکل 3-14- آبشار لونک ...................................................................................................................62

شکل 3-15 نمودارتعداد آبادی های شهرستان سیاهکل  به تفکیک دهستان .....................................65

شکل 3-16 نقشه تقسیمات سیاسی اداری شهرستان سیاهکل ............................................................66

شکل 3-17 مدل مفهومی تحقیق .......................................................................................................87

عنوان                                             فهرست اشکال                                              صفحه

شکل 4-1  توزیع درصد پاسخگویان بر حسب جنس ..........................................................................93

شکل 4-2  توزیع درصد پاسخگویان بر حسب سن ...................................................................... .....94

شکل 4-3 توزیع  درصد پاسخگویان بر حسب تحصیلات ................................................................95

شکل 4-4 توزیع درصد پاسخگویان بر حسب شغل ...........................................................................96

شکل 4-5 مبداء جغرافیایی گردشگران .............................................................................................. 97

شکل 4-6 درصد نحوه آشنایی گردشگران با جاذبه های گردشگری شهرستان سیاهکل ....................99

شکل 4-7 میزان آشنایی گردشگران با جاذبه های گردشگری ............................................................101

شکل 4-8 میزان جاذبه های اکوتوریستی مورد توجه گردشگران .......................................................102

شکل 4-9 انگیزه مسافرت گردشگران به شهرستان سیاهکل .............................................................103

شکل 4-10 میزان استفاده از توان های اکوتوریستی شهرستان سیاهکل ............................................104

شکل 4-11 میزان تمایل گردشگران به دیدن جاذبه های طبیعی ........................................................105

شکل 4-12 میزان جاذبه ها ، تنوع جاذبه ها و توان آنها در توسعه اکوتوریسم ..............................  106

شکل 4-13 میزان رابطه توسعه اکوتوریسم و افزایش درآمد و فروش محصولات کشاورزی ........  108

شکل 4-14 میزان نقش زیرساختها ، تبلیغات و بازاریابی در توسعه اکوتوریسم ...............................110

شکل 4-15 میزان رابطه توسعه اکوتوریسم و افزایش اشتغال ............................................................111

شکل 4-16 نقش توسعه اکوتوریسم در ایجاد انواع اشتغال در شهرستان سیاهکل ...........................112

شکل 4-17  امکانات موجود گردشگری در حاشیه رودخانه ها و آبگیرهای شهرستان سیاهکل.......113

شکل 4-18 کمبود نوع امکانات گردشگری در حاشیه رودخانه ها و آبگیرهای شهرستان سیاهکل...114.

 عنوان                                             فهرست اشکال                                              صفحه

شکل 4- 19 نقش میزان وجود امکانات گردشگری و جذب اکوتوریست ........................................115

شکل 4-20 میزان علاقه گردشگران به انجام فعالیت های گردشگری در حاشیه...............................117

 رودخانه ها و آبگیرها شهرستان سیاهکل

شکل 4-21 مدت اقامت گردشگران .................................................................................................118

شکل 4-22 میزان رابطه امکانات اقامتی ، ارتقاء سطح فرهنگ وآموزش در توسعه اکوتوریسم.....  119

شکل 4-23 میزان دفعات بازدید گردشگران از جاذبه های اکوتوریستی شهرستان سیاهکل ..........120

شکل 4-24 فصل مناسب گردشگری در شهرستان سیاهکل از نگاه گردشگران ...........................  121

شکل 4-25 میزان موافقان و مخالفان رابطه توسعه اکوتوریسم باافزایش درآمد ، ایجاد اشتغال.......123

 جذب توریست و کاهش بیکاری در شهرستان سیاهکل

شکل 5-1 نقشه تلفیقی ( پوشش گیاهی ، رودها ، آبگیرها و روستاها )   .......................................139