فعالیت گردشگری بعنوان فعالیت فرابخشی بطور مستقیم و غیر مستقیم بر سایر بخش های اقتصادی تاثیر گذاشته اند. شهرها با گسترش شهرنشینی توانسته اند از مقصدهای مهم گردشگری محسوب شوند. شهر میبد با داشتن پتانسیل های غنی و ماندگار تاریخی آئین های مذهبی می تواند مقصدی برای گردشگران علاقمند باشد. در این تحقیق به بررسی راههای توسعه توریسم با تاکید آثار تاریخی و جذبی پرداخته است. و از روش تحلیلی- توصیفی و 611 پرسش نامه که همه بین شهروندان میبد و هم گردشگران توزیع گردیده استفاده شد. در قسمت بعد یافته های استنباطی از آزمون خی دو توسط SPSS به ارتباط بین گزینه ها پرداخته شد.

واژگان کلیدی: نوسعه گردشگری، توریسم، جاذبه های گردشگری، عوامل موثر بر توسعه گردشگربی

1-1- بیان مسئله و ضرورت تحقیق :     

گردشگری که به درستی صنعت قرن 21 نام گرفته کسب و کاری بسیار متنوع و در عین حال پیچیده تلقی میشود ،مجموعه فعالیتها وروابطی که در چارچوب گردشگری شکل میگرند در مجموع برای مردم چندان شناخته شده نیستند مسافران ظاهری جذاب و پسندیده از بخش هایی از فعالیت های این صنعت را در عمل ملاحظه می کنند بی آنکه بخش قابل ملاحظه ای از برنامه ریزی ها ،اقدامات و فعالیتهای پشت صحنه را بشناسند ،وبی آن که از ظرفیت و حساسیت های بسیار جدی و البته دقیق این صنعت آگاهی یابند گردشگری لحظه به لحظه همراه با پیشرفت فناوری و تحول در علایق شیوه زندگی و شرایط اجتماعی اقتصادی سیاسی جوامع مبداء و مقصد دیگرگون میشود بنابر این این صنعت نیز میباید بطور سنتی خود را همراه با این تحولات تازه نگه دارد و هر دم نو و تازه شود .(زاهدی ،1386 ،ص 7)

گردشگري آثار و پيامدهاي مثبت بسياري بر وضيعيت اقتصادي طبيعي, اجتماعي, فرهنگي جهاني دارد و توانسته است توجه بخش عمومي و خصوصي را به خود جلب نمايد . گردشگري زمينه افزايش فرصتهاي شغلي و درآمدهاي ارزي درآمدهاي مالياتي را فراهم مي نمايد.کشورهاي در حال توسعه و توسعه يافته توجه خاصي براي توسعه کشور از طريق امور مرتبط با توريسم دارند. يکي از کشورهاي در حال توسعه جمهوري اسلامي ايران مي باشد که سياست گذاران کشور توجه و تلاش بسياري براي توسعه بخش گردشگري بعنوان عاملي براي معرفي تمدن,ميراث فرهنگي, تاريخي و طبيعي به جهانيان و وسيله اي براي دستيابي به توسعه اقتصادي نيز مي باشد.منابع و جاذبه هاي غني فرهنگي و طبيعي ايران که بسياري از آنها منحصرد بفرد مي باشد باعث شده است که ايران به عنوان يکي از مقصدهاي مهم گردشگري محسوب شود.از هنگامي‌که کورش و داريوش هخامنشي، جاده ي 2500 کيلومتري راه شاهي را با ملزمات مورد نياز ( از جمله ميله‌هاي راهنمايي مسافران، کاروانسرا و چاپارخانه‌هاي متعدد ، گماردن مأموران مخصوص براي نگهداري جاده و ...) احداث کردند، ايرانيان نشان دادند که توجهي خاص به مهمانداري و جهانگردي دارند. احداث جاده‌هاي متعدد در تاريخ ايران، از جمله جاده ي ابريشم در دوران اشکانيان و جاده ي مشهد

_ کربلا در دوران صفويه ، با امکانات مورد نياز، مؤيد اين سخن است . در تاريخ ، ايران يکي از بهترين کشور‌ها براي جهانگردان بوده و اين مسأله در سفر نامه ي آنان بخوبي مشهود است . به عنوان مثال شاردن، سياح مشهور فرانسوي در دوران صفويه ، در قسمتي از کتاب خود مي‌نويسد : « در تمام جهان، کشوري مانند ايران براي سياحت و جهانگردي وجود ندارد، خواه از لحاظ مخاطرات کم و امنيت جاده که مواظبت دقيقي ازآن مي‌شود و خواه از جهت هزينه‌هاي پايين مخارج که معلول کثرت تعداد عمارات عمومي‌مخصوص مسافران در سرتاسر امپراتوري ، سکونت رايگان در آنها و وجود جاده‌هاي مسطح و پل‌ها در نقاط صعب العبور براي کاروانها و مسافران کشور است. »

صنعت توريسم امروزه به قدري در توسعه اقتصادي، اجتماعي کشور‌ها اهميت دارد که اقتصاد دانان آن را « صادرات نامرئي » نام نهاده اند.

ضرورت اصلي اين تحقيق بررسي جاذبه هاي گردشگري و ارائه استراژيهاي توسعه گردشگري شهر میبد مي باشدکه يکي شهرهای باستانی ایران است که  جاذبه هايمتنوعي در خود جا داده است ومتاسفانه گردشگران فراواني براي بازديد ازآانها به اين استان سفر نمي کنند.شهرمیبد داراي ويژگيهاي مهم گردشگري , جغرافيايي, اقتصادي و مذهبی مي باشد. شهر میبد دارای گنجینه ای گرانبها از آثار تاریخی انسان ساخت و آیین های مذهبی ارزشمندوبافت اجتماعی بکر و دست نخورده میباشد.طی یک دهه گذشته گردشگری میبد یکی از محورهای اصلی  مباحث بحث و برنامه ریزی استان یزد قرار گرفته است که این امر بنا به درخواست و همکاری مردم کوشا و فرهنگ دوست میبد که دربسیاری از موارد بصورت داوطلبانه و خود جوش به حفظ و نگهداری میراث فرهنگی شهرشان مساعدت نمودند صورت گرفته است .

اين تحقيق در صدد است تا به بررسي ابعاد مختلف توسعه مقوله  گردشگري در میبد با تاکید بر آثار تاریخی و مذهبی بپردازد و گامي‌هر چند کوچک در اين زمينه بر دارد.

1-2 -اهداف تحقیق

1-2-1-اهداف کلی : شناسایی عوامل توسعه گردشگری شهر میبد با تاکید بر آثار تاریخی و مذهبی

1-2-2- اهداف ویژه :

1-2-2-1-شناسایی عوامل توسعه گردشگری شهر میبد

1-2-2-2-تعیین فرصتها ی گردشگری از طریق شناخت توسعه گردشگری شهر میبد

1-2-2-3- تعیین توانها و جاذبه های تاریخی و مذهبی شهر میبد

1-2-2-4- تعیین راهکارهای توسعه توریسم در شهر میبد

1-3- سوالات و فر ضیه های تحقیق :

1-3-1- سوالات تحقیق :

1-3-1-1- آیا عوامل محیط طبیعی در توسعه گردشگری شهر میبد موثرند؟

1-3-1-2- آیا عوامل زیر ساخت های فرهنگی- اجتماعی در توسعه گردشگری شهر میبد موثرند؟

1-3-1-3- آیا عوامل زیر ساخت های حمل و نقل وتاسیسات اقامتی و توریستی  در توسعه گردشگری شهر میبد موثرند؟

1-3-1-4- آیا آموزش و تبلیغات  در توسعه گردشگری شهر میبد موثرند؟

1-3-2- فرضیات تحقیق:

در این پایان نامه فرضیات تحقیق بر مبنای کارهای میدانی میباشد . عوامل توسعه عمده ای در جذب گردشگر در شهر میبد وجود دارد بنابر این سعی شده با کار های میدانی راهکارهای عمده جهت رفع این موانع ارایه گردد .

در زمینه عوامل گردشگری شهر میبد میتوان چند فرضیه به شرح زیر عنوان نمود:

1-3-2-1- بین توسعه گردشگری شهر میبدو عوامل محیط طبیعی رابطه وجود دارد .

1-3-2-2- بین توسعه گردشگری شهر میبد و عوامل ساخت های فرهنگی و اجتماعی رابطه وجود دارد .

1-3-2-3- بین توسعه گردشگری شهر میبدو عوامل زیر ساخت های حمل و نقل وتاسیسات             اقامتی و توریستی  رابطه وجود دارد.

1-3-2-4- بین توسعه گردشگری شهر میبدو عوامل آموزش و تبلیغات رابطه وجود دارد.

1-4 – روش تحقیق و مراحل آن : 

1-4-1- روش تحقیق :

در پژوهش حاضر روش کار عمدتا" توصیفی – تحلیلی میباشد .

1-4-2- مراحل تحقیق :

1-4-2-1- گرد آوری داده ها و اطلاعات :

به منظور گرد آوری اطلاعات لازم سعی شده تا از دو شیو ه مشخص ومعین که عبارتند از :

مطالعات کتابخانه ای و پژوهش های میدانی استفاده گردیده است .

1-4-2-2- ابزارگردآوری داده هاواطلاعات :

در مطالعات کتابخانه ای از فیش برداری ،جدول ،نقشه ،و...ودر مطالعات میدانی مشاهده مستقیم،مصاحبه آزاد (تهیه پرسش نامه )ابزاری مانند دوربین عکاسی استفاده شده است .

1-4-2-3- سازماندهی داده ها و اطلاعات :

داده ها با استفاده از جداول ، نمودار و نقشه ها سازماندهی گردیده .

1-4-2-4-تجزیه و تحلیل داده ها :

تجزیه و تحلیل اطلاعات با استخراج از مطالعه نقشه ها ،جداول،فرمها،نمودار ها، مصاحبه ها صورت گرفته است.

جهت صحت داده ها ازبازذید های میدانی و داده ها با نتایج مشاهدات مطابقت داده میشود سپس با استفاده از ابزارها و روشهای آماری و تجربی به تجزیه تحلیل داده ها پرداخته میشود.

در این تحقیق از نرم افزار هایی نظیر  AUTOCADو ,EXCELدر محیط نرم افزاری GIS استفاده شده است .

1-5- جامعه آماری ،نمونه  و حجم نمونه :

1-5-1- جامعه آماری :

جامعه آماری تحقیق را گردشگران ،شهروندان تشکیل میدهند و نحوه جمع آوری اطلاعات از گردشگران بصورت تصادفی و در محل جاذبه های گردشگری و از شهروندان در سطح محلات استخراج شده است .

1-5-2- جامعه نمونه :

1-5-3-حجم نمونه :

طبق جمعیت محدوده مورد مطالعه که79965نفری با توجه به روش " کوچران "  611نفر بعنوان نمونه انتخاب گردید.

1-6- شاخص ها و متغیر های تحقیق :

1-6-1- شاخص های تحقیق :

مهمترین شاخص استفاده شده در این پایان نامه از آزمون خی دو میباشد .

1-6-2- متغیر های تحقیق :

متغیر مستقل این تحقیق شامل آثار تاریخی و مذهبی و متغیر وابسته توسعه گردشگری میباشد.

1-7- تعریف واژه ها و مفاهیم :

1-7-1- گردشگری :

 گردشگری به مجموعه مسافرتهایی گفته می شود که بین مبداء و مقصدی با انگیزه های استراحتی ، تفریحی ، تفرجی ، ورزشی ، دیداری ، تجاری ، فرهنگی و یا گذران اوقات فراغت انجام می گیرد و در آن شخص گردشگر در مقصد اشتغال و اقامت دایم ندارد . بطور کلی مسافرتی که با انگیزه های فوق انجام می گیرد و حداقل یک شب اقامت در مقصد را به دنبال داشته باشد ، سفر توریستی یا گردشگری نامیده می شود . این تعریف یک تعریف قراردادی است و تاکنون چندین مسابقه برای ارائه یک تعریف جامع و کامل از گردشگری بی نتیجه مانده است . ( رهنما ،1381 ، 7 )

در مارس 1993 ، کمیسیون آمار ملل متحد، تعریف ارائه شده از جهانگردی توسط سازمان جهانی جهانگردی را پذیرفت . بر اساس این تعریف ، جهانگردی عبارت است از : « مجموعه فعالیت های افرادی که به مکانهایی خارج از محل زندگی و کار خود به قصد تفریح و استراحت و انجام امور دیگر مسافرت می کنند و بیش از یک سال متوالی در آن مکان ها نمی مانند . » ( راجر داس ویل ،1384 ،19)

  شاخص های تعریف گردشگری:

 برای تعریف گردشگری از ضوابط و شاخص های متعددی استفاده می شود که بر اساس آن می توان انواع گردشگری را تعریف و طبقه بندی نمود :

 شاخص زمان : که فعالیت های گردشگری را به اشکال کوتاه مدت ( کمتر از یک روز ) ، میان مدت   ( 1 تا 3 روز ) و دراز مدت ( بیش از 3 روز ) از یکدیگر تفکیک می کند .

شاخص مکان : که گردشگری را به صورت فعالیت هایی در حوزه های نزدیک ، میانی و خارج یا دور تقسیم بندی می نماید .

شاخص انگیزه : که بر اساس آن گردشگری با انگیزه های استراحتی، تفریحی ، درمانی، زیارتی ، فرهنگی، اقتصادی، آموزشی، ورزشی و ... از یکدیگر تفکیک می گردد .

 شاخص فصل : که گردشگری را بر اساس فصول سال طبقه بندی می کند .

 شاخص شکل و سازماندهی سفر : مانند انفرادی،گروهی،خانوادگی و ... که ترکیب گردشگری را مشخص می نماید .

شاخص وسیله نقلیه مورد استفاده : که بر اساس نوع وسیله نقلیه طیقه بندی می شود .

شاخص نوع و محل اقامت : که گردشگران را بر اساس نوع و محل اقامت هم از نظر کیفی و هم از نظرکمی طبقه بندی می کند . مانند گردشگران مقیم در هتل ها یا خانه های ویلایی و یا پانسیون های خانگی و غیره .

1-7-2- گردشگری داخلی (يا بومی ):

اشخاص مقيم يک کشور که حداکثر برای مدت 12 ماه به محلی در کشور خودشان که خارج از محيط معمول زندگي آنها می باشد،‌سفر کنند و هدف اصلی آنها از اين سفر انجام کاری نيست که سرانجام آن در‌يافت مزد از محل مورد بازديد باشد.

1-7-3- گردشگری خارجی (يا بين المللی ) :

 افرادی که برای حداکثر مدت 12 ماه به کشوری که که محل اقامت معمول آنها نيست وخارج از محيط معمول زندگيشان قرار دارد،‌سفر کنند و هدف اصلی آنها از اين بازديد انجام کاری نيست که سرانجام اش دريافت مزد از کشور مورد بازديد باشد.

1-7-4- گردشگری فرهنگی :

گردشگري فرهنگي از دو عبارت گردشگري و فرهنگ تشکيل شده است.

برطبق اين تعريف گردشگري به فعاليت سفر يک شخص به منطقه اي خارج از محل زندگي خود که تا يک سال ادامه پيدا نکند و با هدف ترويج تجارت يا ساير اهداف باشد، گفته مي شود. برطبق اين تعريف مي توان به راحتي حوزه گردشگران را از ساير مسافران جدا کرد. از فرهنگ نيز تعاريف متعددي ارائه شده است. مارگارت ميد فرهنگ را مجموعه اي از رفتارهاي آموختني، باورها، عادات و سنت هاي مشترک ميان افراد مي داند که به صورتي متوالي توسط فردي که وارد آن جامعه مي شود آموخته و به کار گرفته مي شود. ادوارد ساپير نيز فرهنگ را مجموعه اي از معناها که يک گروه معين به مدد آن با يکديگر ارتباط برقرار مي کند مي داند. گرت هافسند فرهنگ را اين گونه تعريف مي کند: فرهنگ برنامه ريزي جامع ذهن است که به جداسازي اعضاي يک گروه مي انجامد اما شايد بهترين تعريف از فرهنگ تعريفي باشد که ادوارد تيلور ارائه داده است. ازنظر تيلور فرهنگ مجموعه اي پيچيده از باورها، هنرها، اخلاق ، حقوق، ارزش ها، آداب و رسوم و ديگر قابليت ها و عاداتي است که انسان به عنوان عضوي از جامعه کسب مي کند.

گردشگري فرهنگي مجموعه اي از مکان ها، سنت ها و هنرها و جشن ها و تجاربي است که يک کشور و مردم آن را به تصوير مي کشد و تنوع و شخصيت آن کشور منعکس مي نمايد.

بسياري از گردشگران براي ديدن آداب و رسوم ما، لباس پوشيدن ما، معماري ما، دين ما و بسياري ديگر از اجزاي فرهنگي ما، به ايران مي آيند. آن ها به ايران مي آيند تا در فضاي مسجد جامع ، فلسفه و عرفان اسلامي را جستجو کنند و شايد لحظه اي از فضاي ماشيني و تاريک دنياي صنعتي رهايي جويند. به تخت جمشيد مي روند تا با تمدن چند هزار ساله ايران و دنيا آشنا شوند و انگشت تعجب بر دهان بگذارند. به ديدن فرهنگ فولکلور ما مي روند تا زيبايي زندگي ايرانيان را لمس نمايند. آن ها با ديدن، آرامند... به دنبال آرامش روح. آن ها آرامش روح را در فرهنگ ما مي جويند. به راستي ما تا چه اندازه قدر اين گنج گران قيمت مان را مي دانيم؟(حسن انصاري)

1-7-5- گردشگري كارخانه اي  Factory tourism

بازديد ها و سفرهاي سازمان يافته از كارخانه ها براي ديدن اشياء ساخته شده و فرآيند كاررا گويند كه ممكن است خريد از فروشگاه كارخانه را نيز براي بازديدكنندگان فراهم كند.

1-7-6- گردشگري مزرعه اي   Farm tourism

اين نوع گردشگري به واسطه محيط خاصي كه دارد از ديگر انواع گردشگري تمييز داده مي شود و همچنين به گردشگري كشاورزي كه نيز مشهور مي باشد در واقع اين نوع گردشگري بخشي از كل گردشگري و محل همپوشاني گردشگري محيطي و گردشگري فرهنگي است.گردشگري مزرعه اي مكاني كه گردشگران در آن اقامت مي كنند و زمانيكه در كارهاي كشاورزي و دامپروري شركت مي كنند را شامل مي شود.