چکیده

این پژوهش در باره بررسی عوامل موثر بر روند تغییرات کمی و کیفی صنعت گردشگری در شهر لاهیجان می باشد.گردشگري شهري به شكلي از صنعت گردشگري گفته مي شود كه با مباحثي همچون گذران اوقات فراغت وگشت و گذار شهروندان در داخل شهر و حوزه نفوذ آن ارتباط دارد. امكانات اقامتي و پذيرايي يكي از اجزاء تشكیل دهنده بسیار موثر در نظام فعالیتهاي گردشگري است . اين جزء از سیستم، مجموعه خدمات، تسهیلات و تأسیساتي را در بر میگیرد كه حوزه مانور و عملكرد گردشگران را تعیین نموده و شرايطي را فراهم می آورد كه بر اساس آن گردشگران وضعیت آسايشي مطلوب تري را تجربه نمایند. شهر لاهيجان آميزه اي از طبيعت، تاريخ و فرهنگ است. امروز لاهيجان مقصد بسياري از گردشگران شهري منطقه وكشوراست، در صورتي كه فاقد برنامه ريزي جامع و امكانات رفاهی چه از نظر کمی و کیفی می باشد. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است و تلاش بر این بوده که با برداشت میدانی و کتابخانه ای و شناخت جاذبه های بی شمارگردشگری، فرصتها و تهدیدها (روش SWOT ) و آثار منفی عدم توسعه امکانات رفاهی برای جذب توریسم و ماندگاری آنها راهکارهای مناسب پیشنهاد گردد. از آن جمله مي توان به موارد زير اشاره كرد: احياي برگزاري دوره هاي آموزشي در زمينه خدمات گردشگري، معرفي آثار تاريخي و جاذبه هاي گردشگري دررسانه ها و تقويت وتشويق تورهاي گردشگري كوتاه مدت، استفاده از مدیران تحصیلکرده و اگاه به مسایل گردشگری در راس امور تصمیم گیری و اجرایی، هماهنگی بین مدیران منطقه و دیگر ارکانها و موسسات مرتبط با گردشگری منطقه لاهیجان، مشارکت دادن مردم در تصمیم سازی و تصمیم گیری و اجرای برنامه های گردشگری، توسعه و بهبود امکانات رفاهی، ساخت امکانات و تسهیلات لازم در سایت گردشگری، معرفی مزیتهای نسبی شهر لاهیجان در زمینه سرمایه گذاری های گردشگری از سوی مدیران منطقه برای متقاضیان سرمایه گذاری.

کلید واژه ها: گردشگری شهری،امکانات رفاهی،توریسم،اوقات فراغت

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                  صفحه

چکیده........................................................................................................................................................................................1

مقدمه.........................................................................................................................................................................................2

فصل اول: کلیات تحقیق...........................................................................................................................................................3

1-1- بیان مسئله و ضرورت تحقیق...........................................................................................................................................4

1-2-هدف تحقیق.....................................................................................................................................................................5

1-2-1- اهداف علمی...............................................................................................................................................................5

1-2-2- اهداف کاربردی...........................................................................................................................................................5

1-3- فرضیه‌های تحقیق............................................................................................................................................................5

1-4- روش تحقیق....................................................................................................................................................................5

1-5- جامعه آماری و نمونه........................................................................................................................................................6

1-6- تعریف داده‌ها و مفاهیم....................................................................................................................................................6

1-6-2- سیروسفر.....................................................................................................................................................................6

1-6-2- گردشگری...................................................................................................................................................................6

1-6-3- مکان اقامتی.................................................................................................................................................................7

1-7-منابع مورداستفاده..............................................................................................................................................................9

فصل دوم: مبانی نظری تحقیق................................................................................................................................................10

2-1- پیشینه تحقیق.................................................................................................................................................................11

2-2-مفاهیم و تعاریف............................................................................................................................................................12

2-2-1- تعاریف جهانگردی...................................................................................................................................................12

2-2-2-تعریف توریست........................................................................................................................................................12

2-3-گردشگری و توسعه آن...................................................................................................................................................13

2-4-عوامل مؤثر در تغییرات کمّی و کیفی گردشگری.............................................................................................................15

2-4-1-عوامل محیط طبیعی....................................................................................................................................................15

2-4-2-عوامل فرهنگی و اجتماعی.........................................................................................................................................17

2-4-3-عوامل تاریخی و سیاسی.............................................................................................................................................19

2-4-4-عوامل اقتصادی..........................................................................................................................................................20

2-4-5-عوامل فضایی-کالبدی................................................................................................................................................21

2-5-اشکال توریسم................................................................................................................................................................23

2-5-1- گردشگري تفريحگاهي.............................................................................................................................................24

2-5-2- گردشگري شهري.....................................................................................................................................................25

2-5-3- گردشگري با انگیزه‌ی خاص و گردشگري ماجراجويانه..........................................................................................26

2-5-4- گردشگري در مقياس كوچك و غيرمعمول..............................................................................................................26

2-5-5- ساير شکل‌های گردشگري........................................................................................................................................27

2-6- ضرورت گردشگري......................................................................................................................................................29

2-7- اهداف گردشگري.........................................................................................................................................................29

2-7-1- شناخت فرهنگ اقوام ديگر.......................................................................................................................................30

2-7-2- ديدن آثار تاريخی.....................................................................................................................................................30

2-7-3- زيارت اماكن مقدس.................................................................................................................................................30

2-7-4- سرگرمي و ورزش....................................................................................................................................................30

2-7-5- اهداف تخصصي و تجاري.......................................................................................................................................30

2-8- انگيزه گردشگري...........................................................................................................................................................30

2-9- سير تحول گردشگري...................................................................................................................................................31

2-9-1- تاریخچه گردشگری در جهان....................................................................................................................................31

2-9-2- تاريخچه گردشگري در ايران....................................................................................................................................32

2-9-3- تاریخچه گردشگری در گیلان...................................................................................................................................33

2-9-4- تاریخچه گردشگری در لاهیجان................................................................................................................................34

فصل سوم: مشخصات جغرافیائی شهر لاهیجان.....................................................................................................................35

3-1- موقعيت جغرافيايي و تقسيمات سياسي استان گيلان و شهرستان لاهيجان....................................................................36

3-2- مشخصات محیط طبیعی................................................................................................................................................38

3-2-1- دماي هوا...................................................................................................................................................................38

3-2-2-رطوبت نسبي هوا......................................................................................................................................................39

3-2-3- بارندگي....................................................................................................................................................................40

3-2-4- تعداد روزهاي يخبندان.............................................................................................................................................42

3-3-مشخصات اجتماعی و جمعیتی.......................................................................................................................................42

3-3-1- نحوه توزيع جمعيت در منطقه گيلان........................................................................................................................42

3-3-2- ميزان جمعيت شهر لاهيجان.....................................................................................................................................43

3-3-3- تعداد خانوار شهر لاهيجان.......................................................................................................................................44

3-3-4- تركيب جنسي جمعيت لاهيجان...............................................................................................................................45

3-3-5- تركيب سنی جمعيت لاهيجان...................................................................................................................................47

3-4-مشخصات تاریخی، فرهنگی و هنری..............................................................................................................................49

3-4-1- اوضاع تاريخي منطقه گيلان و لاهيجان....................................................................................................................49

3-4-2- شناخت اقوام ساكن..................................................................................................................................................52

3-4-3- شناخت مذهب مردمان.............................................................................................................................................52

3-4-4- ميزان باسوادي...........................................................................................................................................................53

3-4-5- شناخت الگوهاي رفتاري..........................................................................................................................................54

3-4-6- شناخت مناسبت‌های فرهنگي و مذهبي....................................................................................................................54

3-5- مشخصات اقتصادی.......................................................................................................................................................58

3-5-1- ساختار اقتصادي استان گيلان...................................................................................................................................58

3-5-2-بررسي قيمت زمين و ساختمان در لاهيجان..............................................................................................................59

3-5-3- شناسايي الگوهاي مالكيت در شهر...........................................................................................................................60

3-5-4- بررسي مشاركت مردم و مديريت شهري لاهيجان....................................................................................................60

3-6- مشخصات فضایی-کالبدی............................................................................................................................................61

3-6-1-وضع ارتباطات در منطقه گيلان.................................................................................................................................61

3-6-2- بررسي كيفيت ابنيه و مکان‌های تاريخي لاهيجان.....................................................................................................61

3-6-3-شناخت تراكم ساختماني...........................................................................................................................................62

3-6-4- دسترسی‌ها در شهر لاهيجان.....................................................................................................................................62

3-6-5- شناسايي الگوهاي معماري و مسكن.........................................................................................................................62

3-6-6- سيماي شهر لاهيجان.................................................................................................................................................65

3-6-7-بافت و سازمان فضايي شهر لاهيجان.........................................................................................................................66

3-6-8-شناخت عناصر مهم شهري........................................................................................................................................68

3-6-9- بازشناسي تنگناها و نيازهاي كالبدي شهر.................................................................................................................69

فصل چهارم: قابلیت‌ها و جاذبه‌های گردشگری شهر لاهیجان...............................................................................................70

4-1- جاذبه های گردشگری شهر لاهیجان...............................................................................................................................71

4-1-2- جاذبه‌های فرهنگی.....................................................................................................................................................71

4-1-2-1- بناها و آثار تاريخي لاهيجان.................................................................................................................................71

4-1-2-2- جاذبه‌های مردم شناختي.......................................................................................................................................85

4-1-2- جاذبه‌های اکوتوریستی..............................................................................................................................................87

4-1-2-1- جاذبه‌های گردشگري طبيعي در حوزه نفوذ شهر لاهيجان....................................................................................87

4-1-2-2- جاذبه پارک‌ها و فضاهاي سبز داخل شهر لاهيجان...............................................................................................91

4-2- قابلیت‌های گردشگری شهر لاهیجان..............................................................................................................................94

4-2-1- وضعیت زیرساخت‌ها................................................................................................................................................94

4-2-1-1- وضعيت راه‌ها.......................................................................................................................................................94

4-2-1-1-1- کميت راه‌های مناطق موردمطالعه.....................................................................................................................96

4-2-1-1-2- کيفيت راه‌های مناطق موردمطالعه......................................................................................................................97

4-2-1-2- وضعيت پایانه‌های مسافربري................................................................................................................................98

4-2-1-3- وضعيت ساير امکانات زيربنايي تا ورودي منطقه نمونه (برق، آب، گاز، تلفن و غيره) .......................................99

4-2-1-3-1- ارتباطات تلفني (مخابرات) .............................................................................................................................99

4-2-1-3-۲- آب.................................................................................................................................................................102

4-2-1-3-۳- برق................................................................................................................................................................104

4-2-1-3-۴- نفت و گاز......................................................................................................................................................105

4-2-2- تأسيسات اقامتي گردشگري....................................................................................................................................108

4-2-۳- تسهيلات و امکانات خدماتي منطقه.........................................................................................................................109

4-2-۴- وضعيت بهره‌برداری از جاذبه‌های منطقه..................................................................................................................112

4-2-۵- وضعيت مديريت و نيروي انساني گردشگري..........................................................................................................112

۴-3- اقتصاد گردشگري منطقه..............................................................................................................................................112

۴-3-۱- بررسي و تحليل نياز با تقاضاي گردشگران کنوني منطقه...........................................................................................113

۴-3-۲- متنوع ساختن مشتريان کنوني...................................................................................................................................118

۴-3-۳- گردشگران آتي........................................................................................................................................................120

۴-3-۳-۱- وضعيت سرمایه‌گذاری‌های انجام‌شده و در دست اقدام.......................................................................................121

۴-3-۳-۲- برآورد تقاضاي آينده با توجه به بازار هدف.........................................................................................................122

فصل پنجم: نتایج و پیشنهادها...............................................................................................................................................123

5-1- گردشگري شهري لاهيجان به روش تحليل نقاط قوت و ضعف، تهديدها و فرصت‌ها..............................................124

5-2- تكنيك SWOT.........................................................................................................................................................124

5-3- تجزیه‌وتحلیل عوامل مؤثر بر گردشگري لاهیجان.........................................................................................................129

5-4- نتايج تجزیه‌وتحلیل عوامل خارجي مؤثر بر گردشگري لاهیجان...................................................................................131

5-5- نتايج تجزیه‌وتحلیل عوامل داخلي مؤثر بر گردشگری شهرستان لاهیجان......................................................................133

5-6- نتیجه­گیری و پیشنهاد‌ها................................................................................................................................................134

5-6-1- راهبردهای رقابتی....................................................................................................................................................134

5-6-2- راهبردهای تنوع.......................................................................................................................................................135

5-6-3- راهبردهای بازنگری.................................................................................................................................................135

5-6-4- راهبردهای تدافعی...................................................................................................................................................135

5-6-5- نتیجه­گیری..............................................................................................................................................................135

5-6-6-پيشنهادها.................................................................................................................................................................136

منابع......................................................................................................................................................................................138

Abstract..........................................................................................................................................................................142

فهرست اشکال

عنوان                                                                                                                  صفحه

شکل 3-1- تقسيمات كشوري................................................................................................................................................36

شکل 3-2- محدوده شهرستان در استان.................................................................................................................................37

شکل 3-3- بخش‌های شهرستان لاهيجان...............................................................................................................................37

شکل 3-4- حركت دسته‌های عزاداري ..................................................................................................................................56

شکل 3-5- كرنانوازي ............................................................................................................................................................56

شکل ۳-6- حركت دسته‌های كودكان سقا .............................................................................................................................57

شکل 3-7- مراسم چهل‌منبر ...................................................................................................................................................57

شکل 3-8- طرحي از يك خانه روستايي...............................................................................................................................63

شکل 3-9- طرحي از يك خانه شهري...................................................................................................................................64

شکل 3-10- بافت هسته مركزي و قديمي شهر لاهيجان.......................................................................................................67

شکل 3-11- بافت كوي كارگر و يك محله نوساز شهر لاهيجان...........................................................................................67

شکل4-1- مقبره امير شمس‌الدین اردوبازار ............................................................................................................................71

شکل4-2- مقبره چهارپادشاهان ميدان ....................................................................................................................................73

شکل4-3- مقبره عاقليه پردسر ................................................................................................................................................74

شکل4-5- بقعه پيرعلي گابنه .................................................................................................................................................75

شکل4-6- مقبره شيخ زاهد گيلاني شيخانبر............................................................................................................................77

شکل4-7- بقعه چهل‌ستون زاكله بر........................................................................................................................................78

شکل4-8- مسجد اكبريه گابنه.................................................................................................................................................80

شکل4-9- مقبره كاشف السلطنه .............................................................................................................................................81

شکل4-10- خانه محمد صادقی اردوبازار................................................................................................................................82

شکل4-11- حمام گلشن گابنه................................................................................................................................................83

شکل4-12- پل خشتي پردسر ................................................................................................................................................84

شکل4-13- باغات چاي ........................................................................................................................................................88

شکل4-14- سل سوستان.........................................................................................................................................................89

شکل4-15- آبشار لونک..........................................................................................................................................................89

شکل4-16- روستاي علي سرود ............................................................................................................................................90

شکل4-17- تالاب اميركلايه....................................................................................................................................................91

شکل4-18- نمایی از شهر لاهیجان..........................................................................................................................................92

شکل4-19- نماي لاهيجان از تله كابين...................................................................................................................................93

شکل4-20- نماي استخر و شاه‌نشین كوه................................................................................................................................93

شکل 4-21 -جايگاه فضايي شهرستان نمونه گردشگري لاهيجان نسبت به مبادي ورودي و دسترسی‌ها.................................97

شکل 5-1- شمای کلی تحلیل SWOT..............................................................................................................................125

فهرست نمودارها

عنوان                                                                                                                  صفحه

نمودار 3-1- تغييرات ماهانه دماي ميانگين لاهيجان................................................................................................................38

نمودار 3-2- تغييرات فصلي دماي لاهيجان............................................................................................................................39

نمودار 3-3- روند تغييرات سالانه دماي لاهيجان....................................................................................................................39

نمودار 3-4-  ميانگين ماهانه رطوبت نسبي لاهيجان...............................................................................................................40

نمودار 3-5- ميانگين فصلي رطوبت نسبي لاهيجان................................................................................................................40

نمودار 3-6- ميانگين ماهانه بارندگي لاهيجان.........................................................................................................................41

نمودار 3-7- روند تغييرات مجموع بارندگي سالانه لاهيجان..................................................................................................41

نمودار 3-8- هرم سني جمعيت شهر لاهيجان در سال 1374..................................................................................................48

نمودار 3-9- هرم سني جمعيت شهر لاهيجان در سال 1394..................................................................................................48

فهرست جداول

عنوان                                                                                                                  صفحه

جدول 3-1- توزيع جمعيت استان گيلان، نسبت شهرنشيني، مساحت، تمركز و تراكم جمعيت در شهرستان‌های استان.......43

جدول 3-2- توزيع نسبي جمعيت شهر لاهيجان برحسب گروه‌های عمده سني و مقايسه آن با نقاط شهري گيلان و شهري كشور در سرشماري سال‌های 1345، 1355، 1365 و 1385...................................................................................................44

جدول 3-3- جمعيت شهر لاهيجان برحسب سن و جنس در سال 1385 .............................................................................46

جدول 3-4- تركيب سني استاندارد جمعيت شهر لاهيجان در سال‌های 85-1355  ..............................................................47

جدول 3-5- مقايسه تركيب توليد ناخالص داخلي استان و كشور در سال 1385...................................................................58

جدول 3-6- تركيب اشتغال استان و كشور برحسب بخش‌های عمده اقتصادي در سال  1385.............................................59

جدول 4-1- انواع راه‌های زیرپوشش اداره راه و ترابري استان در سال ١٣٨٥ (کيلومتر) ..........................................................96

جدول 4-2- شاخص برخورداري از راه‌ها به تفکيک شهرستان(طول راه به مساحت) .............................................................98

جدول 4-3- سرانه برخورداري از راه‌ها به تفکيک شهرستان و استان (طول راه به جمعيت) ...................................................98

جدول 4-4- تعداد تلفن‌های منصوبه و داير در سال ١٣٨٥ به تفکيک شهرستان و استان.........................................................100

جدول 4-5 - تعداد انشعاب،مشترک و مقدار فروش آب در شهرستان لاهيجان،سال ١٣٨٥....................................................104

جدول 4-6 - تعداد انواع مشترکين برق به تفکيک استان و شهرستان در سال 1385...............................................................105

جدول 4-7 -فروش برق به تفکيک تعرفه‌های مختلف در استان و شهرستان در سال ١٣٨٥...................................................105

جدول 4-8 - تعداد مصرف‌کننده در بخش‌های مختلف و مصرف آن‌ها در شهرستان لاهيجان در سال ١٣٨٥.......................107

جدول 4-9- شاخص‌های زيرساختي شهرستان لاهيجان.......................................................................................................107

جدول 4-10-مشخصات واحدهاي اقامتي (هتل) در شهرستان لاهيجان...............................................................................108

جدول 4-11-مشخصات مهمان‌پذیرهای شهرستان لاهيجان.................................................................................................109

جدول 4-12- مسافران واردشده به استان گيلان از طريق فرودگاه رشت در سال ١٣٨٥.........................................................115

جدول 4-13- توزيع وسايل نقليه ورودي به استان به تفكيك دروازه ورودي و فصل.............................................................115

جدول 4-14- تعداد كل وسايل نقليه ورودي به استان به تفكيك دروازه در سال ١٣٨٥..........................................................116

جدول4-15- تعداد وسايل نقليه ورودي به استان به تفكيك نوع وسيله (كل سال) ................................................................116

جدول4-16- متوسط تعداد سرنشين به ازاي هر وسيله نقليه به تفكيك نوع وسيله و فصل در سال ١٣٨٥............................117

جدول4-17- آمار مسافران استان گيلان در سال ١٣٨٥ بر اساس آمارگيري به تفكيك فصل...................................................117

جدول4-18- برآورد تعداد گردشگران استان گيلان در سال ١٣٨٥ به تفكيك فصل................................................................118

جدول4-19- تعداد گردشگران واردشده به شهرستان لاهيجان در سال ١٣٨٥........................................................................118

جدول 5-1- نقاط قوت و ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای شهر لاهیجان.................................................................................128

جدول 5-2- ماتريس راهبردها و راهكارهاي توسعه گردشگري در لاهیجان..........................................................................130

جدول 5- 3- نتايج تجزیه‌وتحلیل عوامل خارجي(فرصت‌ها) ...............................................................................................132

جدول 5-4- نتايج تجزیه‌وتحلیل عوامل خارجي(تهديدها) ..................................................................................................132

جدول 5-5- نتايج تجزیه‌وتحلیل عوامل داخلي(نقاط قوت) .................................................................................................133

جدول 5-6- نتايج تجزیه‌وتحلیل عوامل داخلي(نقاط ضعف) ...............................................................................................134