چکيده

پیوند میان گردشگری و ورزش نوع جدیدی از گردشگری را ایجاد نموده که ساختار جدیدی برای پرکردن اوقات فراغت و تفریح همراه با نشاط روحی و جسمی انسانها گردیده است. یکی از انواع ورزش هایی که بسیار مورد علاقه گردشگران ورزشی می باشد، ورزش های هوایی است که در سال های اخیر در کشور ایران رواج یافته است. جهت توسعة این نوع از گردشگری، شناسایی ظرفیت های بالقوه و توانمندی های مختلف  باید در اولویت کار برنامه ریزان قرار گیرد. پژوهش حاضر در راستای شناسایی نقاط مستعد ایجاد سایت های ورزش های هوایی در استان اصفهان صورت گرفته است.

نوع پژوهش حاضر توسعه ای و روش بررسی آن توصیفی، تحلیلی- علی و پیمایشی است. اطلاعات مورد نیاز از طریق مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی و مصاحبه با مربیان ورزش های هوایی و منابع اینترنتی تهیه گردیده. سپس از طریق مشاهدات میدانی سایتها و استفاده از تکنیک تحلیل سلسله مراتبی AHP  مکان های مناسب انتخاب شده است. جهت تجزیه و تحلیل داده های آماری از نرم افزارهای Excel، Wrplot (گلباد) و جهت تهیه نقشه ها و لایه های اطلاعاتی مورد نیاز از نرم افزار Arc GIS،Surfer ، Global mapper استفاده گردید.

با استفاده از تکنیک AHP ، 10 منطقه به عنوان مناطق مستعد برای ایجاد سایت های ورزش های هوایی تعیین و اولویت بندی شدند. نتایج پژوهش، نمایانگر این بود که مناطق شرقی استان دارای شرایط مساعدتری نسبت به سایر بودند. به طوری که جندق، خور، نائین و کاشان جهت ورزش های پاراگلایدر و کایت، خور، جندق، کاشان و نائین برای ورزش های پاراموتور، چتربازی، بالن سواری و هواپیمای مدل رادیو کنترل و خور، جندق و نائین جهت ورزش بانجی جامپینگ اولویت های اول تا سوم را به خود اختصاص دادند. همچنین ارتفاعات مناطق نطنز، شهرضا، نجف آباد، کوهپایه، ورزنه و انارک اولویت های بعدی را از آن خود کرده اند.

کليدواژه ها: گردشگری ورزشی، ورزش های هوایی، مدل تحليليAHP، استان اصفهان

فهرست مطالب

 .................................................... عنوان                                                                                                                          صفحه                                                                                                                                   

فصل اول: کليات طرح تحقيق

1-1- بيان مسأله پژوهش.. 2

1-2- پيشينه پژوهش.. 4

1-3- اهميت و ارزش پژوهش.. 6

1-4- سؤالات پژوهش.. 6

1-5- فرضيات پژوهش.. 8

1-6- اهداف پژوهش.. 8

1-6-1- اهداف جزئي .. 8

1-6-2-اهداف کلي.. 8

1-7- روش تجزيه و تحليل.. 8

1-8- کاربرد نتايج پژوهش.. 9

1-9- مشکلات پژوهش.. 9

فصل دوم: تعاريف، مباني نظري و روش ها

2-1- تعاريف و مفاهيم 11

2-1-1- گردشگري 11

2-1-2- گردشگر 11

2-1-3- انواع گردشگري 12

2-1-3-1- گردشگري ماجراجويانه 12

2-1-3-2- گردشگري فرهنگي 12

2-1-3-3- گردشگري ورزشي 13

2-1-3-4- گردشگري شهري 13

2-1-3-5- گردشگري بهداشتي و درماني 14

عنوان                                                                                                                          صفحه

2-1-3-6- اکوتوريسم 14

2-1-4- ورزش 14

2-2- ديدگاه ها و مباني نظري 15

2-2-1- اهداف اصلي توسعة ورزش در فضاي شهري 15

2-2-1-1- اهداف جسماني 15

2-2-1-2- اهداف رواني 15

2-2-1-3- اهداف اجتماعي 15

2-2-1-4- اهداف معنوي و اخلاقي 16

2-2-1-5- اهداف اقتصادي 16

2-2-2- ورزش هاي هوايي 16

2-2-3- انواع ورزش هاي هوايي 16

2-2-3-1- بالون ها و سفينه هاي فضايي 17

2-2-3-1-1- بالون 17

2-2-3-1-2- سفينه فضايي يا کشتي فضايي 18

2-2-3-2-هوانوردي عمومي 19

2-2-3-3- گلايدرها‌ 19

2-2-3-4- هواپيماي مدل 20

2-2-3-5- چتربازي 21

2-2-3-5-1- چتربازي اتوماتيک 21

2-2-3-5-2- چتربازي غيراتوماتيک (سقوط آزاد) 22

2-2-3-6- آکروباسي هوايي 24

2-2-3-7- رکوردهاي هوايي و فضايي 25

2-2-3-8- کايت و پاراگلايدر 26

2-2-3-8-1- کايتينگ 26

2-2-3-8-2- پاراگلايدر 27

عنوان                                                                                                                          صفحه  2-2-3-9- ميکرولايت 92

2-2-3-10- هليکوپتر واتوژيرو 29

2-2-4- تاريخچه ورزش هاي هوايي 30

2-2-5- فدراسيون ورزش هاي هوايي 30

2-2-6- اهداف و وظايف فدراسيون جهاني هوانوردي 31

2-2-7- معيارهاي مکان يابي سايت هاي ورزش هاي هوايي 32

2-2-7-1- سرعت و جهت باد 33

2-2-7-2- شيب زمين 33

2-2-7-3- دماي هوا 33

2-2-7-4- دسترسي به راه ها 34

2-2-7-5- فاصله از مراکز شهري 34

2-2-7-6- رطوبت 34

2-2-7-7- ارتفاع 34

2-2-8- مکان يابي 34

2-2-9- سيستم اطلاعات جغرافيايي (GIS) 35

2-2-10- کاربرد GIS در مکان يابي 36

2-2-11- مراحل فرآيند مکان يابي با استفاده از GIS 37

2-3- تکنيک ها و روش ها 37

2-3-1- مدل تحليل سلسله مراتبي (AHP) 37

2-3-2- مراحل انجام مدل سلسله مراتبي (AHP) 38

فصل سوم: مطالعات جغرافيايي و اکولوژيکي منطقة مورد مطالعه

3-1- ويژگي‌هاي طبيعي محدودة مورد مطالعه.. 42

3-1-1- موقعيت جغرافيايي استان اصفهان .. 42

3-1-2- وضعيت توپوگرافي و زمين شناسي.. 43

عنوان                                                                                                                          صفحه 3-1-3- بررسي شيب.. 44

3-1-4- بررسي جهت شيب .. 45

3-1-5- وضعيت پوشش گياهي.. 46

3-1-5-1- منطقة رويشي نيمه بياباني.. 47

3-1-5-2- منطقة رويشي استپي.. 48

3-1-5-3- منطقة رويشي نيمه استپي‌ 48

3-1-5-4- منطقة رويشي کوه هاي مرتفع .. 48

3-1-5-5- منطقة رويشي جنگل هاي خشک.. 48

3-1-6- آب و هوا .. 49

3-1-6-1- بارندگي.. 50

3-1-6-2- درجه حرارت .. 52

3-1-6-3- رطوبت.. 54

3-1-6-4- سرعت و جهت باد.. 57

3-2- ويژگي هاي انساني و اقتصادي استان اصفهان.. 58

3-2-1- تغييرات جمعيتي استان طي سال هاي 1335 تا 1385.. 58

3-2-2- ساختار سني جمعيت.. 59

3-2-3- ساختار جنسي جمعيت .. 60

3-3-4- سطح سواد و آموزش .. 61

3-3-5- وضع فعاليت.. 16

3-3-6- تسهيلات و امکانات ارتباطي.. 62

فصل چهارم : تجزيه و تحليل فرضيات تحقيق  

4-1- مکان يابي سايت هاي ورزش هاي هوايي با استفاده از سيستم اطلاعات جغرافيايي و تکنيک AHP (تحليل سلسله مراتبي)... 66

4-1-1- مرحله اول ساختن سلسله مراتب .. 66

4-1-2- مقايسه زوجي معيارها.. 68

عنوان                                                                                                                          صفحه                                                                                                                                   4-1-3- مقايسه زيرمعيارها.. 69

4-1-4- گلبادهاي ايستگاه هاي هواشناسي مناطق منتخب جهت مکانيابي سايت هاي ورزش هاي هوايي.. 85

4-1-5- تلفيق لايه هاي اطلاعاتي و اولويت بندي مناطق مستعد سايت هاي ورزش هاي هوايي.. 86

4-1-6- مقايسة زوجي گزينه هاي منتخب انواع ورزش هاي هوايي   92

4-1-7- به دست آوردن وزن نهايي گزينه ها.. 69

4-2- نتيجه گيري.. 104

فصل پنجم: نتيجه­گيري و ارائه پيشنهادات

5-1- جمعبندي .. 106

5-2- بررسي فرضيات.. 107

5-2-1- فرضيه اول.. 107

5-2-2- فرضيه دوم.. 108

5-3- ارائه پيشنهادات.. 108

5-3-1- پيشنهادات کوتاه مدت.. 109

5-3-2- پيشنهادات ميان مدت.. 110

5-3-3- پيشنهادات بلند مدت.. 110

پرسشنامه متخصصين.. 111

منابع و مأخذ.. 117

فهرست نقشه ها و نمودارها

عنوان                                                                                                                                          صفحه

شکل 2-1- نمايي از کشتي هوايي. 18

شکل2-2- مدلي از هواپيماي گلايدر .. 20

شکل2-3- مدل هايي از هواپيماي مدل .. 21

شکل2-4-  نمايي از چتربازي اتوماتيک.. 23

شکل 2-5- نمايي از ورزش بانجي جامپينگ.. 24

شکل2-6- نمايي از آکروباسي هوايي .. 25

شکل 2-7- نمايي از ورزش کايتنيگ (هنگ- گلايدينگ).. 26

شکل 2-8- نمايي از پاراگلايدر و اجزاي آن.. 27

شکل2-9- نمايي از پاراموتور .. 28

شکل 2-10- نمايي از ميکرولايت.. 29

شکل 2-11- نمودار مدل تحليل سلسله مراتبي AHP. 39

شکل3-1- نقشة موقعيت جغرافيايي استان اصفهان در سطح کشور   42

شکل3-2- نقشة ارتفاع استان اصفهان.. 44

شکل3-3- نقشة شيب استان اصفهان.. 45

شکل 3-4-  نقشة جهت شيب استان اصفهان.. 47

شکل 3-5- نقشة وضعيت پوشش گياهي استان اصفهان.. 49

شکل3-6- ميزان بارندگي استان اصفهان طي ماه هاي مختلف سال   52

شکل3-7- منحني هاي هم بارش استان اصفهان.. 51

شکل 3-8- ميانگين درجه حرارت استان اصفهان طي ماه هاي مختلف سال   53

شکل3-9 منحني هاي هم دماي استان اصفهان .. 54

شکل3-10- ميانگين حداقل و حداکثر رطوبت نسبي طي ماه هاي مختلف سال   56

شکل3-11- گلباد استان اصفهان.. 58

شکل3-12- وضعيت فعاليت هاي عمده اقتصادي در استان اصفهان طي سرشماري 1385  62

شکل3-13- نقشة وضعيت راه هاي استان اصفهان.. 64

عنوان                                                                                                                         صفحه

شکل4-1- وزن دهي معيارهاي منتخب جهت مکان يابي سايت هاي ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 69

شکل4-2- وزن نسبي زيرمعيارهاي شيب در مکان يابي ورزش هاي پاراگلايدر و کايت   69

شکل 4-3- وزن نسبي زيرمعيارهاي شيب در مکان يابي ورزش هاي پاراموتور، بالن سواري و.. 70

شکل 4-4- نقشة ارزش گذاري زيرمعيارهاي شيب جهت ورزش هاي پاراگلايدر، کايت و جامپينگ.. 70

شکل4-5- نقشة ارزش گذاري زيرمعيارهاي شيب جهت ورزش هاي پاراموتور، بالن سواري و..... 71

شکل4-6- وزن نسبي زيرمعيارهاي ارتفاع در مکان يابي ورزش هاي پاراگلايدر، کايت و جامپينگ.. 71

شکل4-7- وزن نسبي زيرمعيارهاي ارتفاع در مکان يابي ورزش هاي پاراموتور، بالن سواري و..... 72

شکل4-8- نقشة ارزش گذاري زيرمعيارهاي ارتفاع جهت ورزش هاي پاراگلايدر، کايت و جامپينگ.. 72

شکل4-9- نقشة ارزش گذاري زيرمعيارهاي ارتفاع جهت ورزش هاي پاراموتور و...   73

شکل4-10- وزن نسبي زيرمعيارهاي سرعت باد در مکان يابي ورزش هاي پاراگلايدر و کايت.. 73

شکل4-11- وزن نسبي زيرمعيارهاي سرعت باد در مکان يابي ورزش هاي پاراموتور، بالن سواري و..... 74

شکل4-12- نقشة ارزش گذاري زيرمعيارهاي سرعت باد جهت ورزش هاي پاراگلايدر و کايت.. 74

شکل4-13- نقشة ارزش گذاري زيرمعيارهاي سرعت باد جهت ورزش هاي پاراموتور و..... 75

شکل4-14- وزن نسبي زيرمعيارهاي رطوبت در مکان يابي ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 75

شکل 4-15- نقشة ارزش گذاري زيرمعيارهاي رطوبت در مکان يابي همة ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 76

شکل4-16- وزن نسبي زيرمعيارهاي دماي هوا در مکان يابي ورزش هاي هوايي   76

شکل4-17- ارزش گذاري زيرمعيارهاي دماي هوا جهت ورزش هاي هوايي مورد بررسي   77

شکل4-18- وزن نسبي زيرمعيارهاي پوشش گياهي در مکان يابي ورزش هاي هوايي   77

شکل4-19- ارزش گذاري زيرمعيارهاي پوشش گياهي جهت ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 78

شکل4-20- وزن نسبي زيرمعيارهاي دسترسي به راه ها در مکان يابي ورزش هاي هوايي.. 78

شکل4-21- وزن نسبي زيرمعيارهاي دسترسي به بزرگراه ها و آزاد راه ها   79

شکل4-22- نقشة ارزش گذاري زيرمعيارهاي دسترسي به بزرگراه ها جهت ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 80

شکل4-23- نقشة ارزش گذاري زيرمعياري دسترسي به آزاد راه ها جهت ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 81

شکل4-24- وزن نسبي زيرمعيارهاي دسترسي به راه هاي اصلي جهت ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 81

شکل 4-25- نقشة ارزش گذاري زيرمعيارهاي دسترسي به راه هاي اصلي جهت ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 82

عنوان                                                                                                                          صفحه

شکل4-26- وزن نسبي زيرمعيارهاي دسترسي به راه هاي فرعي جهت ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 82

شکل4-27- نقشة ارزش گذاري زيرمعيارهاي دسترسي به راه هاي فرعي   83

شکل4-28- وزن نسبي زيرمعيارهاي دسترسي به شهر جهت ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 84

شکل4-29- ارزش گذاري زيرمعيارهاي حريم شهر جهت ورزش هاي هوايي مورد بررسي   84

شکل4-30- گلباد ايستگاه اردستان.. 85

شکل4-31- گلباد ايستگاه کاشان.. 85

شکل4-32- گلباد ايستگاه ميمه.. 85

شکل4-33- گلباد ايستگاه اصفهان.. 85

شکل4-34- گلباد ايستگاه نائين.. 85

شکل4- 35- گلباد ايستگاه سميرم.. 85

شکل4-36- گلباد ايستگاه نطنز.. 86

شکل4-37- گلباد ايستگاه شهرضا.. 86

شکل4-38- گلباد ايستگاه گلپايگان.. 86

شکل4-39- گلباد ايستگاه فريدون شهر.. 86

شکل4-40- گلباد ايستگاه مورچه خورت.. 86

شکل4-41- گلباد ايستگاه خوروبيابانک.. 86

شکل4-42- وزن نسبي زيرمعيارهاي دسترسي به شهر جهت ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 87

شکل4-43-نقشة ارزش گذاري سمت وزش باد با توجه به شيب غالب منطقه در ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 87

شکل4-44- نقشة ميزان مطلوبيت اراضي جهت ايجاد سايت هاي ورزش هاي پاراگلايدر و کايت.. 88

شکل4-45- نقشة ميزان مطلوبيت اراضي جهت ايجاد سايت هاي ورزش هاي پاراموتور و..... 89

شکل4-46- مکان هاي منتخب جهت ايجاد سايت هاي ورزش هاي هوايي    90

شکل4-47- نمودار تحليل سلسله مراتبي مکان هاي منتخب جهت ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 91

شکل4- 48- ارتفاعات شهرستان نجف آباد.. 101

شکل4-49- ارتفاعات شهرستان کاشان.. 101

شکل4-50- ارتفاعات شهرستان نائين.. 102

عنوان                                                                                                                          صفحه

شکل4-51- ارتفاعات شهرستان شهرضا.. 102

شکل4- 52- ارتفاعات شهرستان اصفهان.. 103

شکل4-53- ارتفاعات شهرستان نطنز.. 103

فهرست جدول ها

عنوان                                                                                                                                          صفحه

جدول 2-1: مقياس ترجيحات مورد استفاده در تکنيک AHP. 39

جدول 3-1: جهت شيب شهرستان هاي استان اصفهان.. 46

جدول3-2: وضع بارندگي استان اصفهان طي سال هاي 1390- 1383  51

جدول 3-3: وضع دماي استان اصفهان طي سال هاي 1390-1383. 53

جدول3-4: ميانگين حداقل رطوبت نسبي در ايستگاه هاي منتخب استان اصفهان طي سال هاي (1390 – 1383(. 55

جدول 3-5: ميانگين حداکثر رطوبت نسبي  در ايستگاه هاي منتخب استان اصفهان طي سال هاي (1390 –  1383(. 56

جدول3-6: ميانگين حداکثر سرعت باد در ايستگاه هاي منتخب استان اصفهان طي سال هاي 1383- 1390. 57

جدول3-7: تغييرات جمعيتي استان اصفهان طي سال هاي 1390- 1335  59

جدول3-8: ساختار سني جمعيت استان اصفهان.. 60

جدول3-9: تحولات ساختار جنسي جمعيت.. 61

جدول3-10 : درصد باسوادان در جمعيت 6 ساله و بيشتر بر حسب جنس در استان اصفهان.. 61

جدول3-11: راه هاي استحفاظي اداره کل راه و ترابري استان اصفهان به تفکيک  شهرستان ها.. 63

جدول 4-1: شاخص ها و معيارهاي انتخاب شده با استفاده از روش دلفي به منظور مکان يابي سايت هاي ورزش هاي هوايي .. 67

جدول 4-2: مقايسة زوجي معيارها.. 68

جدول 4-3: وزن نسبي زيرمعيارهاي شيب منطقه در مکان يابي ورزش هاي پاراگلايدر و کايت.. 69

جدول 4-4: وزن نسبي زيرمعيارهاي شيب منطقه در مکان يابي ورزش هاي پاراموتور، بالن سواري و..... 70

جدول 4-5: وزن نسبي زيرمعيارهاي ارتفاع از سطح دريا در ورزش هاي پاراگلايدر، کايت و جامپينگ.. 71

جدول 4-6: وزن نسبي زيرمعيارهاي ارتفاع ازسطح دريا در ورزش هاي پاراموتور، بالن سواري و..... 72

جدول 4-7: وزن نسبي زيرمعيارهاي سرعت باد در ورزش هاي پاراگلايدر و کايت   73

جدول 4-8: وزن نسبي زيرمعيارهاي سرعت باد در ورزش هاي پاراموتور، بالن سواري و..... 74

جدول 4-9: وزن نسبي زيرمعيارهاي رطوبت جهت همة ورزش هاي هوايي مورد بررسي   75

عنوان                                                                                                                        صفحه

جدول 4-10: وزن نسبي زيرمعيارهاي دماي هوا جهت همة ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 76

جدول4-11: وزن نسبي زيرمعيارهاي پوشش گياهي جهت همة ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 77

جدول4-12: وزن نسبي زيرمعيارهاي دسترسي به راه ها جهت همة ورزش هاي هوايي مورد بررسي.. 78

جدول 4-13: وزن نسبي زيرمعيارهاي بزرگراه و آزاد راه   79

جدول 4-14: وزن نسبي زيرمعيارهاي دسترسي به راه هاي اصلي   81

جدول 4-15 : وزن نسبي زيرمعيارهاي دسترسي به راه هاي فرعي   82

جدول 4-16: وزن نسبي زيرمعيارهاي دسترسي به شهر.. 83

جدول 4-17: وزن نسبي گزينه ها نسبت به زيرمعيارهاي ورزش هاي پاراگلايدر، کايت و جامپينگ.. 92

جدول 4-18: وزين کردن زيرمعيارها.. 96

جدول 4-19: وزن نهايي گزينه هاي منتخب جهت مکان يابي سايت ها ي ورزش هاي هوايی...........................100