چکیده:

از دهه 1990 رويكردهاي سنتی توسعه گردشگري به چالش كشيده و با تاكيد همزمان بر پيامدهاي مطلوب و نامطلوب گردشگري، حركت از گردشگري انبوه به سوي رويكرد توسعه پايدار گردشگري آغازشد. رویکرد به اکوتوریسم، به عنوان الگوي فضایی گردشگري در طبیعت، امروزه مورد توجه فراوان قرار گرفته است .علّت این توجه نه فقط به خاطر گردشگري و لذّت بردن از آن بوده، بلکه به عنوان یک وسیله ي حفاظت محیط و توسعه ي اقتصادي نیز محسوب شده است.در این دیدگاه اکوتوریسم  در وهله نخست ناظر بر ملاحظات زیست محیطی و مفهوم توسعه پایدار است ودر آن طبیعت گردی در درجه دوم اهمیت قرار می گیرد. فعاليتهاي اکوتوريستي درجامعه ميزبان منجر به آثار مثبت و منفي زيست محيطي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي می شود . گردشگري پيش از آنکه يک فعاليت اقتصادي باشد،گويای يک ارتباط فرهنگي متشکل از عناصر: گردشگر، جامعه ميزبان يا مواجهه شوندگان و بستر مي باشد. گردشگري و اکوتوریسم به صورت چشمگيري به حسن نيت جامعه ي ميزبان بستگي دارد و حمايت آن در توسعه وعملكرد موفقيت آميز گردشگري و اکوتوریسم ،امري ضروري محسوب مي شود. يكي از قديمي ترين موضوعات جغرافيا در ارتباط باروابط انسان درمحيط، درك واكنش بشر نسبت به تغيیرات محيط است. در همه فرهنگ ها ،ادراكات محيطي ،در تصميم گيريهاي شخصي ،نقش اساسي دارد. استان مازندران با توجه به موقعیت طبیعی و جغرافیایی در بخش طبیعت گردی جزء استانهای برتر کشور محسوب می گردد. با توجه به ویژگی های جغرافیایی و طبیعت گردی شهرستان میاندرود، این پژوهش، با هدف تحلیل ادراک و تصورات جوانان از اکوتوریسم انجام شد. مورد مطالعه دانش آموزان مقطع متوسطه شهرستان میاندروددر استان مازندران می باشد که بر اساس فرمول کوکران 275 نفر به صورت تصادفی در رشته های مختلف انتخاب شدند .در این پژوهش با روش پیمایشی با ابزار پرسشنامه از دانش آموزان نظر خواهی شد.بااستفاده از آزمون رگرسیون و ضریب همبستگی وبا نرم افزار آماریspss ،تحلیل فرضیه های پژوهش انجام شد. نتایج آزمون های آماره استنباطی، حاکی از وجودرابطه ی معنادار بین محیط های شخصی و پدیداری در ادراک جوانان از اکوتوریسم  است.همچنین تاثیر محیط پدیداری در ادراک جوانان از اکوتوریسم  را هم نشان می دهد .

کلید واژه:

گردشگری، اکوتوریسم، ادراک محیطی، جوانان، شهرستان میاندورد

فهرست مطالب

عنوان                                                                  صفحه

چکیده:.. ‌ب

مقدمه.. 1

فصل اول: کلیات

1-1- بيان مسئله.. 5

1-2-اهداف پژوهش.. 7

1-3-اهميت وضرورت پژوهش.. 7

1-4-سؤال‏های پژوهش‏:.. 8

1-5 -فرضیه های پژوهش:.. 8

1-6- پیشینه پژوهش.. 9

1-6-1-پژوهش هاي خارجي.. 9

1-6-2-پژوهش هاي داخلي.. 11

1-7مشکلات ومحدویت های پژوهش.. 12

1-8-نتیجه.. 12

فصل دوم: ادبیات و مبانی نظری

مقدمه.. 14

2 -1-ادبیات پژوهش.. 16

2-1-1-پيشينه  وتعاریف اکوتوریسم .. 16

2-2-تعريف گردشگر و اکو توریست.. 23

2-2-1-طبيعت گردهاي تنها:.. 24

2-2-2-طبيعت گردهاي شركت كننده در تور :.. 24

2-2-3-گروه هاي مدرسه اي يا علمي :.. 24

2-3-گونه هاي اکوتوریسم.. 25

2-4- اثرات گردشگری و اکوتوریسم.. 27

2-4- 1-پيامد هاي زیست محیطی.. 27

2-4-2-اثرات اقتصادی.. 28

2-4-3-اثرات اجتماعی و فرهنگی.. 29

2-5 - مبانی نظري پژوهش.. 30

2-5-1-مفهوم ادراك.. 31

2-5-1-1-ادراك در فرهنگ فارسی.. 31

2-5-1-2-تعاریف ادراك و شناخت.. 31

2-5-1-3-رویکرد های ادراک و شناخت.. 33

2-5-2-عوامل موثر در ادراك.. 33

2-5-2-1-نقش عوامل فرهنگی در ادراک.. 34

2-5-2-2-نقش تفاوتهای فردی در ادراک.. 35

2-6 -ادراك محيطي.. 36

2-6-1-عوامل موثر در ادراک محیط.. 36

2-6-2-نظريه هاي ادرك محيط :.. 37

2-6-2-1-کنش گرايان احتمالاتي (برو نسويك ).. 37

2-6-2-2-نظريه ي ويژگي جلب كننده (برلاين ).. 37

2-6-2-3-نظريه بوم شناختي بروفنبرنر .. 37

2-6-2-4 -نظريه روانشناسی بوم شناختي گیبسون :.. 38

2-6-2-5-مکتب گشتالت.. 38

2-6-2-6-نظريه جغرافيدانان رفتاري.. 38

2-7-مدل تحلیلی پژوهش.. 41

2-8-نتیجه:.. 42

فصل سوم: روش شناسایی و معرفی عرصه پژوهش

مقدمه.. 44

3-1-روش شناسی.. 44

3–1-1-روش تحقیق.. 44

3-1-2-تكنیك گرد آوری داده ها.. 44

3-1-3-جامعه آماری.. 44

3-1-4- حجم نمونه.. 45

3- 1-5-روش نمونه گیری.. 45

3-1-6-پایایی و اعتبار پرسشنامه.. 45

3-1-7-روش های تجزیه و تحلیل داده ها.. 46

3-2 -تعریف مفاهیم و سنجش متغیرها.. 47

3-2-1-مفهوم نظري ادراك زيستي.. 47

3-2-2-مفهوم عملياتي ادراك زيستي:.. 47

3-2-3-مفهوم نظري  ادراك اقتصادي.. 47

3-2-4 -مفهوم عملي ادراك اقتصادي.. 47

3-2-5 -مفهوم نظري ادراك فرهنگي و اجتماعي.. 48

3-2-6-مفهوم عملياتي ادراك اجتماعي و فرهنگي.. 48

3-2-7-ادراك اکوتوریسم.. 49

3-3-معرفی عرصه پژوهش.. 49

3-3- 1-موقعيت جغرافيايي ،ويژگي هاي طبيعي و انسانی مورد مطالعه.. 49

3-3-2- ويژگي های جمعيتي.. 52

3-3-3وضعيت اشتغال.. 53

3-4-ظرفيت هاي گردشگري و اکوتوریسم شهرستان مياندرود.. 54

3-4-1-پناهگاه حیات وحش دشت ناز.. 54

3-4-2 - ساحل گهر باران.. 55

3-4-3-مناطق ييلاقي و جنگلي.. 58

3-4-3-1-كوهدشت غربي (محدوده جنگل روستاي دارابکلا) :.. 58

3-4-3-2-كوهدشت شرقي (محدوده ي روستاي جامخانه و اسرم).. 59

3-4-4-ظرفیت های فرهنگی اجتماعی.. 60

3-5-تسهیلات رفاهی و اقامتي و حمل ونقل.. 60

3-6-ظرفيت هاي اکوتوریسم شهرستان مياندرود به عنوان يك سيستم.. 61

3-7-خلاصه ونتیجه گیری.. 62

فصل چهارم: یافته های پژوهش

مقدمه.. 64

4–1- بخش اول: سیمای نمونه آماری، ویژگی های جمعیت شناختی.. 64

4-1-1-جنسيت.. 64

4-1-2 -سواد سرپرست خانوار.. 64

4-1-3-شغل سر پرست خانوار.. 65

4-1-4- محل اقامت.. 65

4-1-5-فاصله از جنگل و حيات وحش.. 66

4-1-6-درآمد  سر پرست خانوار.. 66

4-1-7- معدل درسي دانش آموز.. 67

4-1-8-رشته تحصيلي.. 67

4-1-9-تجربه ي سفر.. 68

4-1-10-نوع مدرسه.. 68

4-2-بخش دوم توصيف آمار ه ها مربوط به ادراك زيست محيطي ،اقتصادي ،فرهنگي و اجتماعي دانش آموزان از اکوتوریسم.. 68

4-2-1- ادراك زيست محيطي دانش آموزان.. 68

4-2-2-ادراك اقتصادي دانش آموزان.. 69

4-2-3- ادراک اجتماعي فرهنگي دانش آموزان.. 69

4-3-تحلیل نتایج آزمون تی برای درک مولفه زیست محیطی،اقتصادی واجتماعی و فرهنگی.. 73

4-3-1-درک تنوع زیستی.. 73

4-3-2-ادراک  ازآلودگي.. 73

4-3-3– ادراک ازاساس منابع محلی.. 74

4-3-4-ادراک  زیست محیطی.. 75

4-3-5-درک اشتغال زایی.. 75

4-3-6-درک درآمد زایی.. 76

4-3-7-درك اقتصادي.. 77

4-3-8-درک فرهنگي.. 78

4-3-9-درک اجتماعی.. 78

4-3-10- درك اجتماعي و فرهنگي.. 79

4-3-11- درك اكوتوريسم.. 79

4-4 -نتایج آمار استنباطی برای متغیرهای با دوگروه وبیش از دوگروه مستقل با متغير هاي وابسته.. 80

4-4-1-درک مولفه های اکوتوریسم  با دو گروه مستقل.. 80

4-4-1-1درک جنسیتی از مولفه ی زیستی اکوتوریسم.. 80

4-4-1-2-درک جنسیتی از مولفه های اقتصادی اکوتوریسم.. 83

4-4-1-3 –درک جنسیتی از مولفه های اجتماعی و فرهنگی اکوتوریسم.. 84

4-4-1 –4-درک مولفه زیستی اکوتوریسم  برحسب محل اقامت.. 85

4-4-1-5- درک مولفه اقتصادی اکوتوریسم  برحسب محل اقامت.. 86

4-4-1-6 درک مولفه اجتماعی و فرهنگی  اکوتوریسم  برحسب محل اقامت.. 87

4-4-1- 7-درک مولفه زیستی اکوتوریسم  برحسب نوع مدرسه دانش آموزان   88

4-4-1 -8- درک مولفه اقتصادی اکوتوریسم  برحسب نوع مدرسه دانش آموزان   89

4-4-1-9- درک مولفه اجتماعی و فرهنگی اکوتوریسم  برحسب نوع مدرسه دانش آموزان.. 90

4-4-2-درک مولفه های اکوتوریسم  با بیش از دو گروه مستقل.. 91

4-4-2-1-درک مولفه های اکوتوریسم برحسب درآمد سرپرست خانوار.. 91

4-4-2-2- درک مولفه های اکوتوریسم  برحسب شغل سرپرست خانوار.. 92

4-4-2-3- درک مولفه های اکوتوریسم  برحسب سواد سرپرست خانوار.. 93

4-4-2–4-درک مولفه های اکوتوریسم  برحسب تجربه سفر دانش آموزان.. 94

4-4-2-5–درک مولفه های اکوتوریسم  برحسب رشته تحصیلی  دانش آموزان   95

4-4-2-6–درک مولفه های اکوتوریسم  برحسب فاصله محل اقامت جوانان باجنگل و حیات وحش.. 96

4-4-3-ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب محیط ادراکی.. 97

4-4-3-1–ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب محیط شخصی.. 97

4-4-3-2-ا دراک اکوتوریسم  جوانان برحسب محیط زمینه ساز.. 98

4-4-4- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان.. 98

4-4-4-1- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب تجربه سفر.. 98

4-4-4-2- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب رشته تحصیلی.. 99

4-4-4-3- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب معدل درسی.. 99

4-4-4-4- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب فاصله  محل اقامت.. 101

4-4-4-5- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب شغل سرپرست خانوار.. 102

4-4-4-6- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب درآمد سرپرست خانوار   103

4-4-4-7- تفاوت ادراک اکوتوریسم  جوانان برحسب سواد سرپرست خانوار   104

4-5-خلاصه نتیجه:.. 105

فصل پنجم: آزمون فرضیه ها و نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1-مقدمه :.. 107

5-2-تحلیل فرضیه ها.. 107

5-2-1-فرضیه اول :.. 107

5-2-2فرضیه دوم :.. 108

5-2-3 فرضیه سوم :.. 109

5- 3 - خلاصه و نتیجه گیری.. 110

5-4-پیشنهادات.. 112

منابع و مآخذ:.. 115

فهرست جداول

عنوان                                                                                 صفحه

جدول 2- 1روند شکل گیری اکوتوریسم.. 17

جدول 2- 2 تعاریف اکوتوریسم.. 20

جدول 2- 3چارچوبی برای تعریف جدید: اصول کلیدی و عناصر مرتبط اکوتوریسم   22

جدول 2- 4 اثرات اکوتوریسم.. 30

جدول 2- 5 عوامل مؤثر بر ادراک محیط از دیدگاه اندیشمندان و محققان مختلف   34

جدول 3- 1ضریب پایایی پرسشنامه بر اساس ضریب آلفای کرونباخ.. 46

جدول 3- 2تقسيمات كشوري در محدوده ي شهرستان مياندرود.. 50

جدول 3- 3 اوضاع جوي ايستگاه سينوپتيك دشت ناز از سال1380تا 1392. 52

جدول 3- 4تعداد جمعيت شهرستان مياندرود به تفكيك مرد و زن و روستايي و شهري.. 53

جدول 3- 5 رشد جمعیت شهرستان میاندرود  جمعیت از سال 1385تا سال1390  53

جدول 3- 6 جمعیت شاغل و بیکار بالای 10 سال شهرستان میاندرود.. 53

جدول 3- 7 آمار شاغلين در بخش هاي مختلف شغلي شهرستان مياندرود در سال 1390  53

جدول 3- 8 بخشي ازگونه هاي گياهي و جانوري در پناهگاه حيات وحش دشت ناز   54

جدول 3- 9 تعدادطبيعت گرد های ورودی به پناهگاه حيات وحش دشت ناز 1393  55

جدول 3- 10 طرحهاي دريا فعال ودر مرحله ي فعال شهرستان مياندرود ،1393  57

جدول 3- 11سیمای گردشگری منطقه ی نمونه گهر باران در برنامه ریزی جامع گردشگری.. 57

جدول 4- 1 فراوانی نسبی پاسخگويان برحسب سواد پدر.. 65

جدول 4- 2 فراوانی نسبی پاسخگويان برحسب فاصله ي  محل اقامت تا جنگل و حيات وحش.. 66

جدول 4- 3 فراوانی نسبی پاسخگويان برحسب درآمد سرپرست خانوار.. 67

جدول 4- 4 فراوانی نسبی پاسخگويان برحسب معدل درسي.. 67

جدول 4- 5 فراوانی نسبی پاسخگویان برحسب تجربه سفر (تعداد سفر ).. 68

جدول 4- 6 فراوانی نسبی پاسخگويان با ادراك از متغير زيست محيطي.. 70

جدول 4- 7 فراوانی نسبی پاسخگويان با ميزان ادراك از متغير اقتصادی   71

جدول 4- 8 فراوانی نسبی  پاسخگويان در ارتباط با میزان ادراک  از متغير فرهنگی و اجتماعی.. 72

جدول 4- 9نتایج آزمون تی برای درک وضعیت مولفه تنوع زیستی.. 73

جدول 4- 10نتایج آزمون تی برای درک وضعیت مولفه آلودگي.. 74

جدول 4- 11نتایج آزمون تی برای درک وضعیت مولفه منابع محلی.. 75

جدول 4- 12 نتایج آزمون تی برای درک وضعیت زيست محيطي.. 75

جدول 4- 13نتایج آزمون تی برای درک وضعیت مولفه اشتغال زايي.. 76

جدول 4- 14 نتایج آزمون تی برای درک وضعیت مولفه درآمد زايي.. 76

جدول 4- 15نتایج آزمون تی برای درک وضعیت اقتصادي.. 77

جدول 4- 16نتایج آزمون تی برای درک وضعیت مولفه فرهنگي.. 78

جدول 4- 17 نتایج آزمون تی برای درک وضعیت مولفه اجتماعي.. 79

جدول 4- 18 نتایج آزمون تی برای درک وضعیت فرهنگي و اجتماعی.. 79

جدول 4- 19 نتایج آزمون تی برای درک اكوتوريسم.. 80

جدول 4- 20 نتايج  سطح معنا داري متغير هاي زيستي اکوتوریسم با ادراك محيطي جوانان برحسب جنسيت با استفاده از آزمون یومن ويتني.. 82

جدول 4- 21سطح معنا داري متغير هاي اقتصادي اکوتوریسم  با ادراك جوانان برحسب جنسيت با استفاده آزمون يومن ویتنی.. 83

جدول 4- 22سطح معنا داري متغير هاي اجتماعي و فرهنگي اکوتوریسم با ادراك جوانان برحسب جنسيت با از آزمون یومن ویتنی.. 84

جدول 4- 23 سطح معنا داري متغير هاي اجتماعي و فرهنگي اکوتوریسم با ادراك جوانان برحسب محل اقامت با آزمون یومن ویتنی.. 85

جدول 4- 24سطح معنا داري متغير هاي زيستي اکوتوریسم با ادراك محيطي جوانان برحسب محل اقامت با استفاده از ازمون يومن ويتني.. 86

جدول 4- 25سطح معنا داري متغير هاي اجتماعي و فرهنگي اکوتوریسم با ادراك محيطي جوانان برحسب محل اقامت  با استفاده از آزمون يومن ويتني.. 87

جدول 4- 26سطح معنا داري متغير هاي زيستي اکوتوریسم با ادراك محيطي جوانان برحسب نوع مدرسه  با استفاده از آزمون یومن ويتني.. 88

جدول 4- 27 سطح معنا داري متغير هاي اقتصادي اکوتوریسم با ادراك محيطي جوانان برحسب نوع مدرسه  با استفاده از آزمون یومن ويتني.. 89

جدول 4- 28سطح معنا داري متغير هاي اجتماعي فرهنگي  با ادراك محيطي جوانان متاثر از طبيعت گردي برحسب نوع مدرسه با استفاده از آزمون یومن ويتني   90

جدول 4- 29 نتايج تحليل واريانس ادراك جوانان از مولفه هاي متاثر از طبيعت گردي.. 91

جدول 4- 30 نتايج تحليل واريانس ادراك جوانان از مولفه هاي متاثر از طبيعت گردي.. 92

جدول 4- 31 نتايج تحليل واريانس از ادراك مولفه هاي متاثر از طبيعت گردي  برحسب سواد سرپرست  خانوار.. 93

جدول 4- 32 نتايج تحليل واريانس از ادراك مولفه هاي متاثر از طبيعت گردي جوانان برحسب تجربه سفر.. 94

جدول 4- 33نتايج تحليل واريانس از ادراك مولفه هاي متاثر از طبیعت گردي جوانان برحسب رشته  تحصيلي.. 95

جدول 4- 34 نتايج تحليل واريانس از ادراك مولفه هاي متاثر از طبيعت گردي جوانان برحسب فاصله محل اقامت.. 96

جدول 4- 35نتايج تحليل واريانس از ادراك اکوتوریسم جوانان با محيط شخصي   97

جدول 4- 36نتايج تحليل واريانس از ادراك اکوتوریسم جوانان  با محيط زمينه ساز.. 98

جدول 4- 37 نتايج ازمون شفه از ادراك متاثر از طبيعت گردي دانش اموزان برحسب تجربه سفر.. 99

جدول 4- 38نتايج ازمون شفه از ادراك متاثر از طبيعت گردي دانش آموزان برحسب رشته تحصيلي.. 99

جدول 4- 39نتايج ازمون شفه از ادراك متاثر از طبيعت گردي دانش اموزان برحسب معدل درسي.. 100

جدول 4- 40 نتايج آزمون شفه از ادراك دانش اموزان متاثر از طبيعت گردي برفاصله.. 101

جدول 4- 41نتايج ازمون شفه از ادراك دانش آموزان متاثر از طبيعت گردي شغل سرپرست خانوار.. 102

جدول 4- 42نتايج آزمون شفه از ادراك دانش آموزان متاثر از طبيعت گردي با درآمد سرپرست خانوار.. 103

جدول 4- 43 نتايج آزمون شفه از ادراك جوانان متاثر از طبيعت گردي برحسب سواد پدر.. 104

جدول 5- 1نتایج پیش بینی کننده های ادراک جوانان از اکوتوریسم با آزمون رگرسیون خطی.. 108

جدول 5- 2 نتایج آزمون فی از ادراک با محیطی جوانان با محیط پدیداری   109

جدول 5- 3 نتایج آزمون ضریب همبستگی فی با ادراک محیطی جوانان با محیط زمینه ساز.. 110

                                                                                                
فهرست نمودار

عنوان                                                                                        صفحه

نمودار2- 1 مقایسه اکوتوریسم  ماجراجویی، حیات وحش و اکوتوریسم مبتنی بر جامعه.. 26

نمودار2- 2 ادراك و شناخت محيط.. 35

نمودار2- 3مدل صافی از جهان واقعی و ادراکی راپوپورت.. 39

نمودار2- 4 بعد فرهنگی ادراک و احساس انسانی دی ژان.. 40

نمودار2- 5 ادراك محيطي در جغرافياي رفتاري.. 41

نمودار2- 6 مدل مفهومی پژوهش.. 42

نمودار 3- 1 سيستم اکوتوریسم شهرستان مياندرود.. 61

نمودار4- 1 فراوانی نسبی پاسخگويان  برحسب جنس.. 64

نمودار4- 2 فراوانی نسبی پاسخگويان  برحسب شغل سرپرست خانوار.. 65

نمودار4- 3 فراوانی نسبی پاسخگويان برحسب محل اقامت.. 66

نمودار4- 4 فراوانی نسبی پاسخگويان برحسب رشته  ي تحصيلي.. 67

نمودار4- 5 فراوانی نسبی پاسخگويان برحسب نوع مدرسه.. 68

نمودار4- 6 نتايج آزمون شفه از ادراك دانش آموزان متاثر از طبيعت گردي برحسب تجربه سفر.. 99

نمودار4- 7 نتايج ازمون شفه از ادراك متاثر از طبيعت گردي دانش اموزان برحسب معدل درسي.. 100

نمودار4- 8 نتايج آزمون شفه از ادراك دانش آموزان متاثر از طبيعت گردي بافاصله محل اقامت با جنگل و حيات وحش.. 101

نمودار4- 9 نتايج آزمون شفه از ادراك دانش آموزان متاثر از طبيعت گردي با درآمد شغل پدر.. 102

نمودار4- 10 نتايج آزمون شفه از ادراك دانش اموزان متاثر از طبيعت گردي با درامد سرپرست خانوار.. 103

نمودار4- 11 نتايج آزمون شفه از ادراك دانش آموزان متاثر از طبيعت گردي با درآمد سرپرست خانوار.. 104

فهرست تصاویر

عنوان                                                                                        صفحه

تصویر 3- 1 موقعیت جغرافیایی شهرستان میاندورد.. 50

تصویر 3- 2موقعیت روستاههای شهرستان میاندورود.. 51

تصویر 3- 3 گوزن زرد ایرانی در پناهگاه حیات وحش دشت ناز.. 55

تصویر 3- 4ساحل ماسه ای وپست گهرباران  تصویر 3- 5 ساحل جنگلی توسکا گهرباران.. 56

تصویر 3- 6 آبشار مازیار   تصویر 3- 7 سبز راه جنگلی.. 59

تصویر 3- 8چشمه ی تیرنگ گردی    تصویر 3- 9منطقه تفرجی چشمه قلعه.. 59

تصویر 3- 10 مجموعه چشمه عباس آباد روستای جامخانه.. 60